کمبود نقدینگی در بازار سرمایه

عباس هشی کارشناس بازار سرمایه

عامل رکود معاملات: عقب‌نشینی سهامداران از فروش در کنار کمبود نقدینگی خریداران

ریزش‌های اخیر و جاماندگی بورس نسبت به رشد سایر بازارهای موازی، دلیل عقب‌نشینی فروشندگان شده که در کنار عدم وجود نقدینگی در بورس برای تقویت تقاضا، موجب رکود عمیق معاملات شده است.

به گزارش خبرنگاران گروه بورس، بانک و بیمه گزارش خبر ، نیما میرزایی، عضو هیات مدیره شرکت پارسینا انرژی در گفت‌وگو با پایگاه خبری بازارسرمایه (سنا) گفت: پس از صعود بیش از ۳۰ درصدی شاخص و بسیاری از نمادها از بهمن ماه و با رسیدن شاخص به محدوده یک میلیون و ششصد هزار واحدی، شاهد افزایش عرضه ها در کلیت بازار بودیم و روند اصلاحی بورس مجددا آغاز شد؛ برای این که دلیل این ریزش را بهتر بشناسیم و پیش‌بینی دقیق‌تری از آینده بازار داشته باشیم، لازم است دلیل صعود و نزول اخیر بورس واکاوی شود.

وی افزود: پس از ریزش ها پیاپی شاخص از مهرماه تا ابتدای بهمن ماه سال گذشته و جذاب شدن قیمت سهام، استارت حرکت بازار در اوج نامیدی با پیشنهاد ۱۰ بندی دولت آغاز شد و با آغاز جنگ روسیه و اوکراین و افزایش یکپارچه قیمت کامودیتی ها شتاب رشد بورس نیز افزایش پیدا کرد.

میرزایی بیان کرد: لیدر حرکت جدید بورس در موج اخیر در گروه دلاری، پالایشی‌ها بودند که باتوجه به افزایش نرخ نفت برنت تا حوالی ۱۴۰ دلار و افزایش کرک اسپردشان بازدهی معقول و متناسبی کسب کردند در ادامه نیز در بعد داخلی حذف ارز ترجیحی نیز انتظارات تورمی را افزایش داد و برخی گروه ها از جمله گروه‌های غذایی مورد توجه معامله‌گران قرار گرفتند.

این کارشناس بازارسرمایه تصریح کرد: تصمیمات حمایتی بورس و پیگیری‌های مختلف در خصوص حذف مالیات حقوقی‌ها جهت سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها نیز به کمک بورس آمد و بهار دلنشینی را نصیب سهامداران خسته کرد، اما افت نسبتا شدید قیمت‌ها جهانی و هم زمان عدم رعایت سقف ۲۰ درصدی نرخ بهره بین بانکی و برخی تصمیم‌گیری‌ها غافل‌گیرانه در خصوص موضوع ورود خودرو به بورس کالا و. موجب افزایش نگرانی سهامداران و طولانی و عمیق شدن افت قیمت ها شده که برخی از مسایل داخلی با اقدامات مجدانه سازمان بورس مرتفع شده یا در حال پیگیری است،

وی تصریح کرد: ریزش‌های اخیر و جاماندگی بورس نسبت به رشد سایر بازارهای موازی، دلیل عقب‌نشینی فروشندگان شده که در کنار عدم وجود نقدینگی در بورس برای تقویت تقاضا، موجب رکود عمیق معاملات شده است.

قائم مقام مدیرعامل و عضو هیات مدیره شرکت پارسینا انرژی اظهار داشت: بنابراین در صورت حفظ نرخ‌های جهانی می‌توان امیدوار بود که افت شدیدتر از این برای سهام شرکت‌ها رخ ندهد، اما باید توجه کرد که تا زمان ورود نقدینگی و کاهش جذابیت بازارهای موازی رشد بورس دشوار خواهد بود؛ بنابراین باتوجه به موارد مذکور قوی ترین سناریوی پیش رو برای هفته آینده رکود در معاملات و ادامه وضعیت نوسانی روزهای اخیر است. همچنین وضعیت انتظاری در آینده میان مدت با محرک های مختلف می تواند زیر بنای یک موج صعودی منطقی و البته محدود باشد.

راهکاری برای افزایش نقدشوندگی بازار سرمایه

برای افزایش نقدشوندگی بازار تنها راه حل افزایش تعداد بازیگران بازار است. بدین منظور باید ابزاری (مثل فروش استقراضی) در اختیار داشت که فعالان بازار سرمایه حتی در منفی های بازار هم بتوانند بازدهی کسب کنند. ابزارهای فعلی عمدتا اختیار خرید هستند و سررسید محدودی دارند. سررسید ۶ ماهه یا یک ساله می تواند در افزایش جذابیت این ابزار موثر باشد.

به گزارش بورس تابناک، نگرانی بابت احتمال تشدید رکود در بازار سرمایه و تداوم منفی های این بازار، باعث شده مدام شاهد خروج نقدینگی حقیقی ها از بازار سرمایه باشیم.

مسیح زرگر خرازی کارشناس بازار سرمایه در گفتگو با پایگاه خبری بازار سرمایه(سنا) در این خصوص بیان کرد: به کمبود نقدینگی در بازار سرمایه هر حال بازار سرمایه آینه ای از ریسک های موجود در اقتصاد کشور است. بنابراین وقتی در مورد آینده بازار سرمایه صحبت می کنیم، باید چند ریسک مهم ارزیابی شده و باقی شرایط ثابت در نظر گرفته شود. بعنوان مثال برخی ناآرامی های اجتماعی چشم انداز سرمایه گذاری در بازار سرمایه را تیره و تار می کند و می تواند به بزرگ ترین ریسک بازار تبدیل شود. از سوی دیگر، وضعیت سایر متغیرها و ریسک های بازار به گونه ای است که از شدت منفی های بازار کاسته شده است. اما آنچه مانع تغییر روند بازار سرمایه شده، کمبود نقدینگی است و مادامی که سرمایه گذاران نسبت به آینده سیاسی اطمینان خاطر نداشته باشند، نقدینگی وارد این بازار نخواهد شد. با فرض کلیه شرایط بازار سرمایه ما کاملا ارزنده است؛ مشروط بر آنکه ریسک های سیاسی داخلی برطرف شود.

وی اضافه کرد: عده ای بر این باور هستند که تا پایان دوره اول ریاست جمهوری، وضعیت رکودی در بازار سرمایه ادامه داشته و این بازار حرکت نخواهد کرد. اما شخصا معتقدم رئیس جمهور، رابین هود اقتصادی نیست و در میان مدت توان سرکوب نرخ ارز و قیمت گذاری دستوری و. را نخواهد داشت. کما اینکه همین حالا هم نرخ ارز شیب افزایشی داشته و عبور دلار از محدوده ۳۳ هزار تومان، سیگنال دلار ۴۰ هزار تومانی در ماه های آینده است. بازار سرمایه، بازاری است که فنر آن در چند ماه اخیر فشرده شده و اگر سایه ریسک های سیاسی کلا از سر بازار سرمایه ما برداشته شود، بازار سرمایه پتانسیل جهش و غافلگیر کردن مجدد سرمایه گذاران را خواهد داشت.

این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به نقدشوندگی پایین بسیاری از سهم های بازار گفت: نقدشوندگی پایین، معضلی است که اکثر فعالان بازار سرمایه با آن دست به گریبان اند و بجز چند نماد بزرگ گروه پتروشیمی و فولادی و پالایشی، سایر سهم ها نقدشوندگی پایینی داشته و سهامداران آنها از چرخه نقدشوندگی خارج شده اند. برای افزایش نقدشوندگی بازار تنها راه حل افزایش تعداد بازیگران بازار است. بدین منظور باید ابزاری (مثل فروش استقراضی) در اختیار داشت که فعالان بازار سرمایه حتی در منفی های بازار هم بتوانند بازدهی کسب کنند. ابزارهای فعلی عمدتا اختیار خرید هستند و سررسید محدودی دارند. سررسید ۶ ماهه یا یک ساله می تواند در افزایش جذابیت این ابزار موثر باشد. | پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا)

جیب حافظ خالی شد/تالار شیشه‌ای در غم کمبود نقدینگی

بازار سرمایه بار دیگر دچار مشکل کمبود نقدینگی می‌شود و معامله‌گران در بازارهای موازی با بورس با مشاهده نوسانات شدید این بازار تمایلی برای تزریق نقدینگی به آن نشان نمی‌دهند.

در صورتیکه چاره‌ای به حال بازار سرمایه اندیشده نشود، این بازار بار دیگر دچار مشکل کمبود نقدینگی می‌شود و معامله‌گران در بازارهای موازی با بورس با مشاهده نوسانات شدید این بازار تمایلی برای تزریق نقدینگی به آن نشان نمی دهند.

در حالی انتظار می‌رفت تا بازار سرمایه با حصول توافق هسته ای روند صعودی ملایمی کمبود نقدینگی در بازار سرمایه کمبود نقدینگی در بازار سرمایه را سپری کند و حداقل قیمت سهام شرکت های دارای وضعیت بنیادی مناسب با رشد همراه شود که افت قابل توجه شاخص کل و ارزش سهام شرکت ها بسیار تعجب آور به کمبود نقدینگی در بازار سرمایه نظر می رسد.

علت اصلی شکل گیری روند منفی در بورس طی روزهای گذشته کم توجهی مسولین به این بازار را به نظر می رسد. چرا که می بایست متولیان بازار سرمایه قبل از وقوع توافق جامع هسته ای برنامه ای مدون را در قالب سناریوهای مختلف طراحی می کردند تا این روند شکل نگیرد. حال آنکه مقامات مسئول تنها شعار حمایت از بازار سرمایه و سهامداران را می دهند و در عمل هیچ برنامه ای در این ارتباط مشاهده نمی شود.

در حال حاضر شرایط مناسب برای جذب نقدینگی و سرمایه گذاران خارجی فراهم شده و در صورتیکه شرایط کنونی نقدینگی جدید توسط سرمایه گذاران خارجی و داخلی وارد بازار سرمایه می شود که برنامه اساسی در این خصوص طراحی شده باشد. این در حالی است که نوسانات روزهای اخیر بیانگر این موضوع است که هیچ برنامه ای در این خصوص وجود ندارد و به نظر می رسد برخی از سهامدارانی که در حال حاضر نقد هستند و سهامی در پرتفوی بورسی خود ندارند، بیشتر متمایل به تشدید روند نزولی فعلی هستند.

علاوه بر این، برخی از شنیده ها حاکی از آن است که وزارتخانه درصدد کنترل بازار سرمایه با عرضه های سنگین سهام است تا با رفتار هیجانی سهامداران لطمه ای به بازار سرمایه وارد نشود که متأسفانه طی روزهای گذشته نه تنها ارزش معاملات بورس افزایش نیافته، بلکه با افت نیز مواجه شده است.

برخی از کارشناسان و معامله گران دلایل مختلفی همچون پیش خور کردن تبعات مثبت ناشی از توافق جامع هسته ای بر بورس، انتشار گزارش های عملکرد سه ماهه نخست امسال شرکت ها، برگزاری مجامع عمومی برخی از مجموعه ها را از دلایل روند منفی این روزهای بازار سرمایه بر می شمارند، حال آنکه همه این موارد بهانه است. چرا که این مباحث طی ماه های گذشته مطرح بوده و اغلب فعالان بازار سرمایه می دانند که برخی از شرکت ها طی سال ۹۳ وضعیت مناسب سودآوری نداشته و این روند امسال نیز تداوم دارد.

بر این اساس به نظر می رسد در صورتیکه چاره ای به حال بازار سرمایه اندیشده نشود، این بازار بار دیگر دچار مشکل کمبود نقدینگی می شود و معامله گران در بازارهای موازی با بورس با مشاهده نوسانات شدید این بازار تمایلی برای تزریق نقدینگی به آن نشان نمی دهند.

انتظار می رود تا با متعادل شدن روند معاملات طی روزهای آتی شاهد بهبود این وضعیت در هفته آینده باشیم و در صورتی که قطعنامه به تأیید شورای امنیت برسد و تحریم های سوئیفت لغو گردد، شاهد ورود صنایع مختلف به بازارهای جهانی و افزایش صادرات محصولات تولیدی باشیم و در این بین نیز برخی صنایع که در حال حاضر با نسبت پی بر ای پایین معامله می شوند، در قیمت های متعادل تری معامله کمبود نقدینگی در بازار سرمایه شوند تا این نسبت افزایش یابد و شرایط بیش از پیش بهتر شود.

تاثیر کاهش نرخ سود بانکی بر بازار سرمایه

علاوه بر این بازار سهام باید بازدهی بیشتری را نسبت به بانکها نصیب سرمایه گذاران کند تا نقدینگی به سمت بورس روانه شود و در حال حاضر نرخ تسهیلات اعطایی به بنگاهها به میزانی نیست که بر سودآوری شرکتها تاثیر مثبتی داشته باشد تا در پی آن موجب رشد قیمت سهام در بورس شود.

همچنین در حال حاضر نرخ بالای تسهیلات بانکی یکی از مهمترین مشکلات تولیدکنندگان است که هم موجب غیررقابتی شدن فضای تولید در کشور شده و هم تعطیلی برخی از واحدهای تولیدی را در پی داشته است. بر این اساس نگاهی به آمارهای بانک مرکزی نشان می‌د‌هد‌ روند‌ رشد‌ تسهیلات‌د‌هی بانک‌ها د‌ر ارد‌یبهشت‌ امسال کاهش یافته است. همچنین د‌ر حالی ماند‌ه تسهیلات اعطایی بانک‌ها و موسسات اعتباری د‌ر دومین ماه سال 94 با رشد‌ 0.8د‌رصد‌ی به حد‌ود‌ 630 هزار میلیارد‌ تومان رسید‌ه که میزان افزایش این اعتبارد‌هی نسبت به پایان سال گذشته کاهش قابل توجهی د‌ارد.

به باور کارشناسان؛ یکی از د‌لایل مهم این اتفاق کاهش نرخ سود‌ بانکی است که به تنهایی راهگشا نبود و سیاست کاهش نرخ سود‌ بانکی باید‌ راهکارهای مکملی همراه خود داشته باشد‌؛

چرا که وقتی بانک‌ مجبور به کاهش نرخ سود‌ بانکی می شوند به این معناست که بخش مهمی از د‌رآمد‌های آنها از د‌ست می‌رود‌ و به همین د‌لیل توان تسهیلات‌د‌هی آنها کاهش پید‌ا می‌کند و در پی آن، تامین مالی بنگاهها و سودآوری آنها تحت تاثیر قرار گرفته و در نتیجه این عامل می شود ابهامی مضاعف بر معماهای بازار سرمایه.

جدای از این موضوع شاید عامل دیگر عدم اثرپذیری بورس از کاهش 2 درصدی سپرده های بانکی را باید در تعیین نرخ سود بانکی به صورت دستوری جستجو کرد و از طرفی دیگر تا زمانی که موسسات مالی و اعتباری در بازار با نرخ‌های متفاوت و بالایی جذب سپرده و نقدینگی می‌کنند، قاعدتا بانکها این امکان را نخواهند داشت که در عمل نرخ سود 20 درصدی را اعمال کنند.

در مجموع هر چند تنها ریسک این روزهای بازار سرمایه موضوع کاهش نرخ سود بانکی با هدف سرازیر شدن نقدینگی از بانکها به بورس و نیز پایین آمدن نرخ تسهیلات اعطایی با هدف افزایش سودآوری بنگاه‌ها نیست، اما اگر بورس بازدهی بیشتری را نسبت به سایر بازارها بویژه بانک‌ها نصیب سرمایه‌گذاران کند بدون شک بخش قابل توجهی از نقدینگی پارک شده در بانک‌ها با هدف کسب سود بیشتر روانه بازار سرمایه خواهد شد؛ بنابراین تا ریسک‌ها و ابهامات بازار سرمایه پابرجاست و از کمبود نقدینگی در بازار سرمایه طرفی دیگر بانک‌ها سود معقولی را در شرایط نامناسب کنونی اقتصاد کشور نصیب سرمایه‌گذاران می کنند نباید منتظر ورود نقدینگی به بورس بود.

عباس هشی کارشناس بازار سرمایه در گفتگو با صفحه کمبود نقدینگی در بازار سرمایه اقتصاد:
کمبود نقدینگی عامل نوسان‌ معاملات بورس

عباس هشی کارشناس بازار سرمایه

یک کارشناس بازار سرمایه گفت: با توجه به تغییرات بنیادی در سهام شرکت و رسیدن سهام به کمترین ارزش ذاتی خود شرایط برای خرید فراهم شده و بهترین زمان برای جذب نقدینگی در بازار بورس است.

عباس هشی کارشناس بازار سرمایه در خصوص علت ریزش شاخص بورس طی هفته های اخیر به صفحه اقتصاد گفت: در حال حاضر خروج و کمبود نقدینگی از بازار سرمایه علت اصلی ریزش شاخص بورس در معاملات محسوب می شود و در این راستا باید اقداماتی صورت بگیرد تا سهامداران مجدد به بازار سهام اعتماد کنند و نقدینگی به سمت بورس بازگردد در این وضعیت می توان انتظار رونق و ورود شاخص به مدار مثبت را داشت.

وی در ادامه افزود: سهامداران حقوقی می توانند بهترین کمک را برای بازگشت اعتماد به بازار بورس برسانند و با‌ به‌ حداقل رساندن فروش در دوره زمانی مقرر موجب بازگشت اعتماد سهامداران و جذب نقدیگی برای بازار سهام شوند؛ بعلاوه بازار برای رشد به ۵۰۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی نیاز دارد.

این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه شرایط بازار برای خرید سهام کاملا فراهم است، گفت: با توجه به تغییرات بنیادی در سهام شرکت و رسیدن سهام به کمترین ارزش ذاتی خود شرایط برای خرید فراهم شده و بهترین زمان برای جذب نقدینگی در بازار بورس است.

هشی اظهار کرد: لایحه جدید دولت با توجه به بندهای حمایتی از بورس می تواند به رشد سهام شرکت های بورسی کمک کند؛ اما روند منفی شاخص طی هفته های اخیر موجب شده تا توجه چندانی به این لایحه حمایتی نشود.

وی معتقد است سرمایه گذاری مستقیم مهمترین معضل بازار بورس در شرایط نوسان است و سرمایه گذاران باید از طریق شرکت های سرمایه گذاری و یا سبدگردان اقدام به سرمایه گذاری موثر در بازار کنند؛ در این شرایط افراد با سرمایه اندک به سمت بازار سهام روانه می‌شوند و‌ نقدینگی جدید جذب بازار شده و‌ ریسک سرمایه گذاری به حداقل می رسد.

کمبود نقدینگی در صنعت فولاد

فولاد یکی از ارکان اصلی اقتصاد کشور ماست به عبارتی می توان اظهار داشت پس از نفت و گاز دومین صنعت نه تنها ایران بلکه جهان صنعت فولاد است که بالغ بر ۹۰۰ میلیارد دلار در سال گردش مالی دارد. اما به طور کلی، کلیه شرکت های زنجیره فولاد حال آن دست از شرکت ها که درزنجیره بالایی فعال هستند و چه شرکت هایی که در زنجیره میانی یا در بخش محصولات نهایی فعال هستند برای باقی ماندن در عرصه رقابت نیاز به نقدینگی دارند و متاسفانه مشکلات نقدینگی یکی از مشکلاتیست که همواره فعالان عرصه فولاد با آن درگیر هستند.

محمد حسین بصیری، مدیرعامل هلدینگ گسترش صنایع و معادن ماهان در رابطه با تامین نقدینگی واحدهای فولادی اظهار داشت: واحدهای تولید کننده شمش فولاد یا نورد در جهت تامین نقدینگی مشکلات فراوانی دارند در واقع این واحدها بر اساس میزان ظرفیت تولید خود حدود ۳۰۰ الی ۵۰۰ میلیارد تومان سرمایه در گردش نیاز دارند تا این مبلغ را صرفا برای خرید مواد اولیه خود استفاده کنند تا پس از اینکه مراحل تولید به پایان رسید سرمایه لازم را برای ادامه چرخه داشته باشند و منتظر فروش محصول و بدست آوردن نقدینگی برای خرید مجدد مواد اولیه نمانند.

بخش قابل توجه در واحدهای فولادی این است که تامین نقدینگی واحدهای فولادی از طریق فروش سلف، انتشار اوراق سلف استاندارد موازی، اوراق اجاره، وام های بانکی و … انجام می شود که در این میان تسهیلات بانکی همواره نرخ بهره های بالا و در حدود ۲۵ درصد کمبود نقدینگی در بازار سرمایه دارند که یک فعال صنعت فولاد ۲۵ درصد سود دریافت نمی کند که بتواند ۲۵ درصد بهره پرداخت کند و عملا این حالت چندان مورد استقبال قرار نخواهد گرفت.

ایشان همچنین افزود: دولت به صورت جدی پیگیر دریافت مالیات از تولید کنندگان است این مهم در شرایطی است که در کشور ما نیاز است که دولت نگاه توسعه ای به اقتصاد و صنعت داشته باشد و تولید کنندگان را یاری دهد نه اینکه با دریافت مالیات های بالا تولید را به سوی تعطیلی ببرد.

تولید کنندگان همانند باغبانی هستند که یک نهال می کارد زمان لازم است تا این نهال رشد کند و بارور شود و طول عمر رشد نهال باغبان فقط به آن رسیدگی می کند. صنعت فولاد نیز از این قاعده مستثنا نیست و باید سالها صبوری کرد و پس از اینکه به هدف نهایی رسید و به گردش مالی و نقدینگی پیوسته رسید زمان دریافت مالیات خواهد بود.

در واقع در این روزها برخی از واحدهای فولادی به دلیل نداشتن نقدینگی ناچار به تهاتر هستند و با دادن سنگ آهن میلگرد دریافت می نمایند که این روش نه تنها کارمزدیست بلکه حاشیه سود چندانی نخواهد داشت اما برخی از تولید کنندگان برای باقی مانده در میدان رقابت ناچارند تهاتر نمایند.

صنعت فولاد و حمایت ملی

زکریا نایبی یکی از کارشناسان فعال در صنعت فولاد اظهار داشت: کلیه واحدهای فولادی نه تنها در ایران بلکه در کل دنیا نیاز به سرمایه گذاری زیادی دارند البته این مساله که یک واحد در چه مرحله ای از زنجیره فولاد باشد یا حتی تولید کننده چه محصولی باشد نیز و از چه تکنولوژی در فرایند تولید استفاده کند نیز در نقدینگی و سرمایه مورد نیاز موثر است.

فرضا برای تولید هر تن شمش فولادی باید این فرایند در کوره های بلند انجام شود که با مبلغ هزار دلار این سرمایه گذاری امکان پذیر است. اما مساله این است که فناوری به کار گرفته شده در کوره های بلند ایران چندان مناسب نیست چرا که سوخت آنها زغال سنگ و کک می باشد. در مقایسه با این روش فناوری احیای مستقیم و قوس الکتریکی می تواند یک جایگزین مناسب برای این کار باشد چون سوخت این فناوری گاز است و کاربرد بهتری برای کشور ما دارد.

نایبی همچنین افزود: پس از سرمایه گذاری ثابت برای ساخت یک واحد کارخانه فولادسازی نیاز به نقدینگی دارد و همه کمبود نقدینگی در بازار سرمایه کمبود نقدینگی در بازار سرمایه نقل و انتقالات در زنجیره فولاد به صورت نقدی و خریدها به صورت سلف انجام می پذیرد بنابراین در واقع در ابتدا باید پول برای خرید پرداخت شود اما در نهایت کمبود نقدینگی در بازار سرمایه محصول یک ماه ببعد دریافت می گردد.

این مساله در حالتی که یک واحد تولید کننده شمش بالغ بر ۴۰ ماده اولیه نیاز دارد یعنی باید ۴۰ ماده اولیه را با پیش پرداخت خریداری نماید تا یک ماه بعد محصول را دریافت نماید تا فقط چرخه تولیدش تعطیل نشود. به طور کلی می توان اظهار داشت صنعت فولاد یکی از صنایعی است که در زمره صنایع پر هزینه قرار می گیرد که در چرخه تولید نیازمند منابع مالی گسترده ایست. نرخ سنگین مواد اولیه، بازه زمانی تولید و عرضه محصول، نقدینگی بودن کل زنجیره فولاد همگی عوامل اثرگذاری در فعالیت تولید کننده ها هستند و بر نیاز تولید کننده به نقدینگی تاثیردارند.

روش هایی که یک واحد تولید کننده می تواند نقدینگی خود را فراهم کند، عبارتند از حمایت بانکی، حضور در بازار سرمایه، اوراق قرضه، ال سی داخلی و دریافت حمایت از صندوق های توسعه، همچنین حمایت تولید کننده های بالا دست از پایین دست همگی در گردش مالی تولید کننده می تواند اثرگذار باشد و همگی این عوامل مستلزم این مساله است که همه عوامل خود را حلقه ای جداگانه نبینند و بصورت حلقه ای به هم پیوسته عمل کنند.