ساز و کار فروش تعهدی در بورس

مثال واقعی از فروش تعهدی در بازار سرمایه:

ساز و کار فروش تعهدی در بورس

گزارش بازار سه شنبه ۱۰ آبان ۱۴۰۱

گزارشات منتشر شده در کدال ۱۴۰۱/۰۸/۱۰

گزارش بازار دوشنبه ۹ ابان ۱۴۰۱

گزارشات منتشر شده در کدال ۱۴۰۱/۰۸/۰۹

بررسی گزارش ماهانه خساپا

معاملات فروش تعهدی از ۴ اسفند برای ۵ نماد راه‌اندازی می‌شود

بورس اوراق بهادار تهران طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد:

معاملات فروش تعهدی از ۴ اسفند برای ۵ نماد راه‌اندازی می‌شود

سازمان بورس اوراق بهادار از دو طرفه شدن معاملات بورس اوراق بهادار از تاریخ ۴ اسفند ماه سال جاری خبر داد.

به گزارش پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا)، در این اطلاعیه آمده است:

به اطلاع کلیه فعالان محترم بازار سرمایه میرساند؛ پیرو تصویب دستورالعمل فروش تعهدی اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران، این سازو کار معاملاتی با توجه به اتمام کلیه فرآیندهای ممیزی سامانه های معاملاتی مربوطه از تاریخ چهارم اسفندماه ۹۸ در بورس اوراق بهادار تهران راه اندازی می شود.

بورس تهران علاوه بر بررسی و تست سامانه های مربوط به معاملات فروش تعهدی، اقدام به برگزاری جلسات متعدد آموزشی سازوکار معاملات فروش تعهدی برای کارگزاران و سایر نهادهای مالی فعال کرده و با برگزاری جلسات هماهنگی با ارکان بازار سرمایه و پاسخگویی به سوالات و ابهامات فعالان و سرمایه گذاران، زمینه راه اندازی این ساز و کار را فراهم کرده است .

همچنین

با توجه به مطالعات انجام گرفته در رابطه با نحوه انتخاب نمادهای قابل فروش به شکل استقراضی در بورس های منتخب دنیا و بادر نظر گرفتن شرایط و ویژگیهای بورس تهران، معیارهای استفاده شده برای انتخاب نمادهای قابل فروش تعهدی به شرح زیر در نظر گرفته شده است.

• گردش معاملات در سه ماه اخیر
• میانگین حجم معاملات روزانه در سه ماه اخیر
• درصد روزهای کاری مجاز بودن نماد در یکسال اخیر
• درصد سهام شناور آزاد
• ارزش روزشرکتها

بر اساس معیارهای گفته شده و وزن دهی به هر معیار، شرکتهای پذیرش شده در بورس تهران رتبه بندی شده و با توجه به رتبه کسب شده توسط هر شرکت، رعایت تنوع صنایع و تنوع جنس معامله گران فعال(حقیقی و حقوقی) بر روی نمادها و سپری شدن حداقل یکسال از تاریخ شروع معاملات نماد در بورس، نمادها انتخاب خواهند شد.

در زمان شروع به کار این سازوکار معاملاتی، تعداد نمادهای تعریف شده جهت انجام معاملات فروش تعهدی محدود بوده و پس از بررسی های لازم، این سازوکار در سایر نمادهای معاملاتی نیز قابل تعریف خواهد بود.

معاملات آتی

درسال 1848 میلادی در شیکاگو تولیدکنندگان گندم برای فروش محصولات خود نیاز به بازاری داشتند تا معاملات نقدی را انجام دهند یعنی گندم بدهند و پول آنرا بستانند. به تدریج فروشندگان و خریداران شروع به نوعی تعهد جهت دریافت وجه نقد خود در آینده گرفتند و زمینه معاملات آتی (Futures) را پایه ریزی کردند بدین معنی که: تولیدکننده موافقت نماید که محصول خود را به خریدار در تاریخ آینده با قیمت توافق شده بفروشد.

آذرماه ١٣٨۴ را می توان به عنوان سرآغاز جشن بلوغ بازار سرمایه ایران قلمداد کرد. در آن تاریخ طبق تصویب مجلس شورای اسلامی بر اساس قانون جدید بازار سرمایه که توسط دولت محترم به مجلس تقدیم شد، معاملات اوراق مشتقه مانند قراردادهای آتی کالا در بورس شکل قانونی پیدا نمود و مراجع تقلید نیز قبل از دولت و مجلس مجوز لازم را تنفیذ نموده بودند.

آتی کالا

قرارداد آتی توافقنامه ای است مبتنی بر خرید یا فروش دارایی مشخص در زمان معین در آینده، با قیمت مشخص. در این قرارداد خریدار متعهد می گردد کالای مورد نظر را در تاریخ تعیین شده تحویل گرفته و مبلغ مشخصی را بابت هر واحد از آن پرداخت نماید و فروشنده نیز متعهد میگردد درتاریخ موردنظر درازای دریافت وجه مشخصی کالای مورد نظر را تحویل نماید. برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به صورت شرط ضمن عقد متعهد می شوند مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند و متعهد می شوند متناسب با تغییرات قیمت آتی، وجه تضمین را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات قیمت، بخشی از وجه تضمین هریک از طرفین را به عنوان اباحه تصرف در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید باهم تسویه کنند. هم اکنون زعفران رشته ای بریده ممتاز ،زعفران رشته ای درجه یک ، زیره سبز و پسته داراییهای پایه پذیرفته شده به عنوان دارایی پایه قراردادهای آتی بورس کالا می باشد.

از مزایای قراردادهای آتی امکان پوشش ریسک (hedging) با هزینه کم، امکان سود آوری در بازار نزولی ( short sell)، امکان ورود در بازارهای بزرگتر با سرمایه کم (leverage)، آربیتراژ می باشد.

نرخ تسویه درپایان روز معاملاتی کشف میگردد و با توجه به آن به روزرسانی حسابها صورت میپذیرد و سود و زیان کلیه قراردادهای باز توسط اتاق پایاپای بورس محاسبه و در حساب مشتریان اعمال می گردد. قیمت تسویه روزانه هم اکنون بر اساس میانگین قیمت 30% پایانی حجم معاملات منتهی به پایان آخرین جلسه معاملاتی و قیمت تسویه لحظه ای براساس میانگین قیمت 30% پایانی حجم معاملات منتهی به هر لحظه محاسبه خواهد شد.

در صورتیکه پس از کشف نرخ تسویه و اعمال آن در صورتحساب مشتریان، موجودی حساب از حداقل سپرده تعیین شده توسط بورس کمتر گردد اخطار افزایش وجه تضمین برای مشتریان ارسال می گردد. مشتریان فرصت دارند تا یک ساعت پس از شروع معاملات روز بعد نسبت به افزایش موجودی خود اقدام نمایند.در صورت عدم واریز وجه در زمان اعلام کارگزار از سوی مشتری، کارگزار موظف است با اخذ موقعیت معکوس نسبت به بستن معامله باز مشتری اقدام نماید.

بیشتر قراردادهای آتی، منجر به تحویل فیزیکی کالا نمیشود علتش آن است که اکثر سرمایه گذاران قبل از فرا رسیدن زمان تحویل کالا، اقدام به بستن قرارداد یا Offsetting می نمایند. تبدیل تعهد از طریق اتخاذ یک ”موقعیت تعهدی“ جدید معکوس در مقابل ”موقعیت تعهدی باز“ مشتری صورت می پذیرد.

تمامی افراد حقیقی و حقوقی میتوانند با مراجعه به شعب کارگزاری سهم آشنا با همراه داشتن اصل مدارک هویتی و تکمیل فرم ها اقدام به اخذ کد معاملاتی قرارداد آتی نمایند. و همچنین در صورت داشتن شرایط لازم بعد از اخذ مجوز دسترسی به سامانه برخط معاملات قراردادهای آتی، کد کاربری و کلمه عبور برای استفاده از خدمات آنلاین برای مشتریان محترم صادر میگردد .

گواهی سپرده کالایی

گواهی سپرده کالایی اوراق بهاداری است که نشان دهنده مالکیت دارنده ی آن بر مقدار معینی کالاست و پشتوانه آن قبض انبار استانداری است که توسط انبارهای موردتایید بورس صادر می گردد. بر اساس گزارش های منتشر شده توسط نهادهای بین المللی قبوض انبار از ابزارهای متداول تامین مالی در کشورهای توسعه یافته و حتی برخی کشورهای در حال توسعه به حساب می آیند. از کاربردهای مهم قبوض انبار در تامین مالی، برای تمامی بخش های اقتصادی، ابزار تحویل در قراردهای آتی می باشد.

تمام اشخاص حقیقی و حقوقی که کد معاملات اوراق بهادار دارند، می‌توانند اقدام به معامله گواهی سپرده کالایی هر کالایی نمایند. برای تحویل گرفتن کالا از انبار (در صورت داشتن گواهی سپرده در کد بورسی) باید مدارک لازم شامل معرفی نامه برای انبار از کارگزاری دریافت شود و با ارائه مدارک به انبار و واریز هزینه های انباردار کالا به خریدار تحویل داده می شود.

بازدهی ۱۸۰ درصدی سرمایه‌گذاری در بورس تهران

طی سال ۹۸ بازدهی ۱۸۰ درصدی سرمایه‌گذاری در بورس تهران طی سال ۹۸ مدیرعامل بورس تهران از بازدهی ۱۸۰ درصدی سرمایه‌گذاری در بورس تهران خبر داد و گفت: ساز و کار فروش تعهدی با کارکرد فروش استقراضی، به مجموعه‌ ابزارهای مالی بازار سرمایه اضافه شد. به گزارش کسب و کار نیوز به نقل از بورس تهران، علی صحرایی، مدیرعامل بورس تهران اعلام کرد: ارزش بورس تهران در سال ۹۸ بیش از ۲.۶ برابر شد و متوسط بازدهی سرمایه‌گذاری بورس تهران نیز به بیش از ۱۸۰ درصد رسید. وی افزود: بورس اوراق بهادار تهران در سالی که گذشت با الگو قرار دادن شعار«رونق تولید ملی» و با بهره‌گیری از اعتماد و استقبال گسترده‌ی عموم هم‌وطنان و نیز حمایت قاطع مسئولان، در انجام رسالت خود در توسعه‌ اقتصادی از طریق جذب و هدایت نقدینگی به سوی بخش تولید و نیز فراهم کردن بازاری شفاف، کارآمد و بهره‌مند از ابزارهای مالی گوناگون، تلاشی خستگی‌ناپذیر داشت. به گفته صحرایی، این اعتماد عمومی در پی سال‌ها تلاش مسئولان بازار سرمایه در ارتقای شفافیت، سلامت و گسترش دسترسی به بازار و توسعه فرهنگ سرمایه‌گذاری ایجاد شده که سرمایه‌ گران‌قدری برای این بازار به‌شمار می‌آید؛ ضمن اینکه نماگرهای عملکردی بورس اوراق بهادار تهران خود گواه استقبال مردم و حمایت مسئولان ارشد سیاسی و اقتصادی از بازار سرمایه و تلاش هیأت مدیره بورس و همکاران این مجموعه است. وی اظهار داشت: بورس اوراق بهادار تهران با همراهی و همدلی دیگر ارکان بازار سرمایه به ویژه سازمان بورس و اوراق بهادار و با درایت کمیته فقهی، موفق شد در سال ۱۳۹۸ ساز و کار فروش تعهدی با کارکرد فروش استقراضی را به مجموعه‌ ابزارهای مالی بازار سرمایه بیافزاید. افزون بر این در سالی که گذشت بازار مشتقه بورس تهران به ویژه قراردادهای اختیار معامله آن رشد و توسعه درخورملاحظه‌ای را تجربه کرد. صحرایی، نقدشوندگی را به عنوان یکی از مهمترین نشانه‌های کامیابی بورس‌های اوراق بهادار دانست و گفت: این شاخص از رشد قابل ملاحظه‌ای برخوردار بود؛ به گونه‌ای که ارزش معاملات بورس تهران رشدی بیش از ۲۳۰ درصد را به ثبت رساند؛ ضمن اینکه اتفاق خوشایند بورس تهران در سال ۱۳۹۸ رشد ارزش بازار آن بود که در این سال، ارزش بورس تهران بیش از ۲.۶ برابر شد و جایگاه خود به عنوان بازاری اثرگذار در اقتصاد ایران را بیش از پیش محکم کرد. وی ادامه داد: از ساز و کار فروش تعهدی در بورس نظر بازدهی نیز سرمایه‌گذاران بورس اوراق بهادار تهران سالی به یادماندنی را تجربه کردند؛ به گونه‌ای که متوسط بازدهی سرمایه‌گذاری در بورس تهران در سال گذشته به بیش از ۱۸۰ درصد رسید و از این نظر، بر اساس آمار فدراسیون جهانی بورس‌ها (WFE)، رتبه دوم در بین اعضای این فدراسیون و رتبه اول در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا را به‌دست آورد. به گفته صحرایی، بورس اوراق بهادار تهران در سالی که گذشت به روند خود در کمک به تامین مالی اقتصاد ملی ادامه داد و افزون بر تامین مالی بلندمدت، با همکاری مقام ناظر بازار پول مقدمات بهره‌گیری از پتانسیل این بورس برای تأمین مالی کوتاه‌مدت بنگاه‌های اقتصادی را نیز فراهم آورد.

مقایسه بورس ایران و دنیا

شاید این سوال که بورس ایران چه تفاوت‌هایی با بورس‌های بزرگ دنیا دارد، به ذهن خیلی از سرمایه‌گذاران رسیده باشد. هنگامی که صحبت از مقایسه بورس ایران با آمریکا یا به طور کلی‌تر با بورس‌های دنیا مطرح می‌شود، اولین چیزی که به ذهن متبادر می‌شود، قوانین و سازوکار معاملاتی است. برای مثال همه می‌دانیم که پدیده دامنه نوسان مختص بورس ایران است، پس مفاهیم صفوف خرید و فروش در بازارهای جهانی دیده نمی‌شود. مفاهیم حجم مبنا و گره معاملاتی نیز همین شرایط را دارند. یا در یک مثال دیگر می‌توان به فروش تعهدی اشاره کرد که در دنیا رایج بوده اما در بازار سرمایه ایران فعلا جایگاهی ندارد. اما شاید بهتر باشد به مقایسه بورس ایران و دنیا از منظری جدی‌تر و ریشه‌ای نگاه کنیم، پس توصیه ما این است که در ادامه این مقاله با ما همراه باشید.

بورس ایران چه تفاوت‌هایی با بازارهای دنیا دارد؟

در ادامه مهم‌ترین مواردی که تفاوت بورس ایران و دنیا را رقم می‌زنند را معرفی خواهیم کرد. اما قبل از آن جالب است بدانید که اکثر این تفاوت‌ها به طور مستقیم یا غیر مستقیم، از دولت نشات می‌گیرند. نقش کلیدی دولت در حوزه‌های مختلف اقتصادی کشور از جمله بورس، تا حد زیادی تاثیرپذیری این بازارها از تصمیمات دولتی را غیر قابل اجتناب کرده است. با به یاد داشتن نقش کلیدی دویت در بازار سرمایه ایران، به بیان اختلافات اساسی میان بورس ایران و دنیا خواهیم پرداخت.

1- نقش دولت

گفته می‌شود که بورس ایران احتمالا تنها نمونه در سرتاسر دنیاست که در آن تعداد زیادی شرکت دولتی وجود دارد. اتفاقا همین شرکت‌های دولتی هستند که جهت‌دهنده بازار بوده و کلیدی‌ترین نقش را در تغییرات شاخص و حجم معاملات روزانه بازار بورس ایران ایفا می‌کنند. این مورد زمانی جدی‌تر می‌شود که این شرکت‌ها معمولا تعهد بالایی به شفافیت ندارند، حداقل می‌توان گفت که در شرایط خاص عملکردی معارض با شفافیت و نظارتی که ماهیت بورس است از خود نشان می‌دهند.

یک مثال بارز در این مورد، بسته شدن یکباره و هماهنگ اکثر سهم‌های بزرگ دولتی در زمان ریزش شهریور سال جاری بود. هنگامی که سهم‌های بزرگی مانند خودرو، خساپا، شپنا، شستا و چند سهم دیگر در اقدامی هماهنگ با چند افشای الف‌ مشکوک، بسته شده و زمان دقیقی نیز برای بازگشایی آن‌ها اعلام نشد. به همین دلیل این شائبه پیش آمد که دولت با هدف جلوگیری از سقوط بیشتر یا هر منظور دیگری که دقیق نمی‌توان متوجه آن شد، سهام خود را بسته است، در حالی که سایر سهام بازار در حال نزول هستند.

علاوه بر این مورد بسیاری از کارشناسان معتقدند که بسیاری از صنایع بزرگ دولتی صنایع عملا گزارش‌هایی را منتشر می‌کنند که با برنامه‌ها و مصوبه‌های آن‌ها، تفاوت زیادی دارد. شائبه عدم شفافیت در گزارش‌های ارائه شده، بیشتر در مورد پالایشگاه‌ها، صنایع فولادی و خودروساز‌ها مطرح است.

2- تاثیر رانت و اخبار داخلی

نمی‌توان منکر شد که در تمام دنیا افرادی که مطلع و صاحب رانت هستند، از آن برای سودآوری در بورس استفاده می‌کنند. اما رویکرد صحبت ما در مورد نقش دولت و سازوکاری است که در آن عدم شفافیت سهام بزرگ، باعث باز شدن میدان برای رانت می‌شود. به دلیل ارائه نشدن اطلاعات کافی و مناسب توسط سهام بزرگ دولتی، سرمایه‌گذاران کلان به سمت کسب اطلاعات میدانی روی می‌آورند. یعنی این افراد که نفوذ یا روابط مناسبی دارند، از وضعیت شرکت‌ها اطلاعاتی به دست می‌آورند که برای عموم در دسترس نیست. این افراد از اطلاعات درونی شرکت‌ها به صورت غیر‌رسمی استفاده کرده و به سود‌های کلان دست می‌یابند. در حالی که سهامداران خرد از این قضیه متضرر می‌شوند.

باید این نکته را در نظر داشت که نمی‌توان با اطمینان گفت که یک اتفاق خاص در بورس ایران، ناشی از رانت بوده یا خیر. اما مشکل همین است که چون نمی‌توان این اطمینان را به دست آورد، بازار شائبه‌ها داغ می‌شود. علت این که این اطمینا حاصل نمی‌شود، همان عدم شفافیت‌های مقطعی است. برای مثال یکی از سهم‌های بازار است که معمولا در زمان آغاز اصلاح شاخص بسته شده و همزمان با پایان اصلاح و صعود مجدد، باز می‌شود. این رفتار که چند مرتبه تکرار شده، شائبه استفاده این شرکت از رانت و اخبار دولتی را مطرح کرده است، شائبه‌ای که به دلیل عدم ارائه توضیحات شفاف، قابلیت اعتبارسنجی ندارد.

3- تک‌محصولی بودن بورس ایران

یک مورد مهم در مقایسه بورس ایران و دنیا همین تک‌محصولی بودن است. تک‌محصولی بودن بورس ایران، آن را از سایر بازارهای جهانی متمایز می‌کند. عمده معاملات در بورس ایران مربوط به سهام شرکت‌هاست و موارد دیگر مانند بورس کالا و انرژی، تاثیرگذاری قابل توجهی ندارند. در حالی که در بورس آمریکا به عنوان بزرگ‌ترین بورس دنیا، سهام فقط یک بخش از معاملات بازار است.

برای مثال بورس نیویورک، اوراق بهاداری به نام ریتس را برای خرید و فروش منتشر می‌کند که هدف آن ایجاد تحرک در بازار مسکن است. عرضه این اوراق موثر بود و برای مدتی باعث رونق بازار مسکن شد. در حالی که تا کنون در ایران، تصمیم یا طرحی برای ایجاد رونق در بازار راکد مسکن ایران، به کمک بازار بورس گرفته نشده است.در سایر بورس‌ها علاوه سهام، انواع دیگر اوراق بهادار مانند سهام بی‌نام، سهام ممتاز، اوراق قرضه دولتی و غیر‌دولتی و … در حال خرید و فروش است. در حالی که بورس ایران آن قدر غرق در بازار سهام است که اگر شما قصد فعالیت در بورس کالا و … را داشته باشید، باید در انتخاب کارگزاری دقت داشته باشید. چرا که تمام کارگزاری‌های بورس ایران خدمات غیر سهام را ارائه نمی‌دهند. لذا به سادگی می‌توان مشاهده کرد که آنچه در ایران وجود دارد، شبیه بورس‌های دیگر دنیا نیست.

در زمینه تک‌محصولی بودن بورس ایران هم می‌توان ردپای دولت را دید. در بودجه سال ۹۳، اجازه انتشار ۲۰ هزار میلیارد ریال اوراق مشارکت به وزارتخانه‌های نیرو و مسکن داده شد تا از این طریق فعالیت گسترده‌تری در بورس داشته باشند. اما این وزارت‌خانه‌ها عملا استقبال چندانی از این موضوع نکردند، گستردهسیتدززیدر در حالی که کشوری مانند آمریکا در دوره‌ای که توانست از بحران مالی سال 2008 خارج شود، در مقطعی ماهانه ۸۵ میلیارد دلار اوراق قرضه به بازار تزریق می‌کرد.

4- پرداخت سود توسط شرکت‌ها

مقایسه بورس ایران و دنیا بدون اشاره به موضوع پرداخت سود، شدنی نیست. نکته دیگر در زمینه اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم است که در حال حاضر در مجلس در حال بررسی است اما متاسفانه بورس از این فرصت استفاده چندانی نکرده است. در بورس‌های بزرگ دنیا، شرکت‌ها تمایل دارند که سود را درون شرکت نگه دارند. این عمل باعث بخشودگی مالیاتی ساز و کار فروش تعهدی در بورس روی سود می‌شود که آورده آن برای افزایش سرمایه شرکت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اما در بورس تهران، نه تنها اکثر شرکت‌ها سود نقدی پرداخت می‌کنند (این سود همان DPS است که در مقاله مفهوم EPS و DPS و کاربرد آن‌ها معرفی شد)، بلکه مقدار بالای این پرداخت سود یک مزیت به حساب آمده و سرمایه‌گذاران را برای خرید سهام آن شرکت ترغیب می‌کند. تفاوت پرداخت سود نقدی به جای نگهداری آن در شرکت برای افزایش سرمایه، دقیقا مانند آن است که شما به جای سرمایه‌گذای برای آینده فرزندتان، صرفا برای او اسباب بازی بخرید!

5- شرکت‌های تامین مالی

دیگر نکته‌ای که در مقایسه بورس ایران و دنیا مهم است، گردانندگان بازار در ایران است. گردانندگان بورس تهران، شرکت‌های تامین مالی (یا تامین سرمایه) هستند. این شرکت‌ها در حقیقت واسطه‌هایی هستند که فعالیت‌های متنوعی در بورس شامل کارگزاری، معامله‌گری، بازارگردانی، سبدگردانی، مشاوره سرمایه‌گذاری، پذیره‌نویسی و تعهد آن، ارزیابی ریسک مالی، افزایش سرمایه و … را انجام می‌دهند. از طرفی اگر شرکتی بخواهد در قالب عرضه اولیه وارد بورس شود، شرکت های تامین مالی تمام مراحل ثبت و اخذ مجوز را انجام می‌دهند.

اما بر خلاف بورس ایران، در سایر کشور‌ها این بانک‌های سرمایه‌گذاری هستند که این مسئولیت‌ها را بر عهده دارند. ساختار و اساس‌نامه شرکت‌های تامین مالی در ایران به کلی با آن‍چه در بانک‌های سرمایه‌گذاری در دنیا وجود دارد، متفاوت است. عده‌ای از کارشناسان معتقدند که بهتر بود سازمان بورس ایران، ساختار بزرگ‌ترین بانک‌های سرمایه‌گذاری دنیا مانند گلدمن ساکس را به جای شرکت‌های تامین سرمایه، به عنوان الگو انتخاب می‌کرد.

سخن پایانی

در این مقاله تعدادی از موارد مهم برای مقایسه بورس ایران و دنیا را مطرح کردیم. مواردی که بیشتر از آن که مانند حجم مبنا و دامنه نوسان، به ساز و کار معاملاتی مربوط باشند، به ریشه‌ها و رویکردهای اساسی بازار مرتبط هستند. شاید بتوان گفت که بورس تهران ناچار است قواعد بازی را بپذیرد. تغییر نقش دولت، افزایش شفافیت و نظارت، خروج از تک‌محصولی بودن، تغییر سیاست پرداخت سود، اصلاح روش‌های بازارگردانی و … از جمله مواردی هستند که در مقایسه بورس ایران و دنیا به چشم می‌خورند و احتمالا در آینده دور یا نزدیک باید منتظر اتخاذ رویکردهای جدیدی از طرف سازمان بورس در این حوزه‌ها باشیم.

چگونه در بازار منفی بورس سود کنیم !

برای ما بارها سوال شده یا شنیده ایم که آیا در بازار منفی و هنگام سقوط شاخص های بورس هم می توانیم سود کسب کنیم؟

چگونه در بازار منفی بورس سود کنیم !

برای ما بارها سوال شده یا شنیده ایم که آیا در بازار منفی و هنگام سقوط شاخص های بورس هم می توانیم سود کسب کنیم؟ و ساز و کار کسب سود هنگامی که بقیه ضرر می کنند چیست ؟ در دنیا معامله گران و سرمایه گذاران از تکنیک فروش تعهدی در این مواقع استفاده می کنند. اما برای اینکه ببینیم فروش تعهدی چیست و چه مزایا و ویژگی هایی دارد پیشنهاد می کنم این نوشته را حتما مطالعه کنید.

در حالت عادی مالک سهام زمانی که قیمت افزایش می یابد سود می کند و بالعکس اگر قیمت سهم کاهش یابد، مالک از بابت داشتن سهم متحمل زیان می شود؛ ولی در فروش تعهدی سود کسب می‌کند.
فروش تعهدی و استفاده از آن پویایی بازار سرمایه را بیشتر می ­کند و سرمایه­ گذارانی که در بورس تهران معامله می­ کنند هم می­ توانند در هنگام خرید سهم از رشد قیمت سهام شرکت منتفع شده و هم به هنگام ریزش قیمت از کاهش آن منتفع شوند. به بیان ساده فروش تعهدی به این معنی است که پیش بینی می ­کنید قرار است قیمت سهام یک شرکت در آینده کاهش یابد و شما با فروش سهم در این حالت می ­توانید وارد موقعیت معاملاتی شوید و در نهایت با کاهش قیمت سهم در آینده سود کسب کنید.

فروش تعهدی یکی از ابزارهایی است که در حالت متعارف به دو حالت استفاده می شود که شامل کسب سود از بازار منفی و پوشش ریسک می­ باشد. در حالت عادی سرمایه گذار با خرید سهام شرکت و افزایش قیمت سهم سود می ­برد (حالت متداول در بورس)، اما در فروش تعهدی در حالت اول فردی که سهم ندارد ولی پیش­ بینی می ­کند که قیمت سهم در آینده کاهش پیدا می ­کند، موقعیت فروش گرفته و با پایین آمدن قیمت اقدام به خرید سهم می ­کند و در واقع قرض خود را ادا می ­کند. در این حالت فروشنده با فروش سهم در قیمت بالا و سپس خرید سهم در قیمت پایین‌تر، منفعت کسب می‌کند. در حالت دیگر، سرمایه­ گذار مالک سهام شرکت است ولی ممکن است فکر کند که قیمت سهام شرکت موقتاً کاهش می ­یابد؛ به همین دلیل اقدام به اخذ موقعیت فروش تعهدی می­ کند. در این حالت سهامدار خود را در مقابل بالا یا پایین آمدن قیمت پوشش داده است (زمانی که قیمت افزایش می یابد سود می کند و در موقعیت تعهدی زیان می‌کند و بالعکس اگر قیمت سهم کاهش یابد، مالک از بابت داشتن سهم متحمل زیان می شود؛ ولی در موقعیت استقراضی سود کسب می‌کند) و بدین تریتیب میزان ریسک خود را کاهش می دهد. این سازوکار فروش تعهدی نام دارد. به طور خلاصه فروش تعهدی در ۵ گام خلاصه می‌شود:

گام اول: قرض کردن سهم

گام دوم: فروش سهم در قیمت جاری بازار

گام سوم: منتظر ماندن برای کاهش قیمت سهم

گام چهارم: خرید آن سهم از بازار

گام پنجم: بازگرداندن سهم به صاحب آن و شناسایی سود

مثال فروش تعهدی (فروش استقراضی در بورس):

در این بخش قصد داریم با ذکر یک مثال در خصوص فروش تعهدی کامل توضیح دهیم. فرض کنید که قیمت سهم «وساخت» در بازار ۲۰۰۰ تومان است و شما با استفاده از ابزار تحلیل تکنیکال و یا تابلوخوانی و بازارخوانی پیش­بینی می ­کنید که قرار است قیمت این سهم در آینده کاهش یابد. در این حالت می­توانیم با استفاده از معاملات فروش استقراضی در بازار سرمایه سود کسب کنیم. بدین صورت پنج گام گفته شده در بالا برای این مثال بشرح ذیل است:

گام اول: در گام اول فرض کنید که ۵۰۰۰ سهم «وساخت» را از یکی از سهامداران قرض می‌گیریم.

گام دوم: در گام دوم ۵۰۰۰ سهم «وساخت» را با قیمت ۲۰۰۰ تومان در بازار می ­فروشیم. (فروش تعهدی)

گام سوم: در گام سوم (مثلاً ۵ روز) صبر می­ کنیم تا قیمت ۲۰۰ تومان کاهش یابد.

گام چهارم: در گام بعدی و بعد از کاهش قیمت، ۵۰۰۰ سهم را به قیمت ۱۸۰۰ تومان خریداری می کنیم.

گام پنجم: در گام آخر ۵۰۰۰ سهمی را که قبلا قرض گرفته­ ایم، پس می­ دهیم و مبلغ باقیمانده حاصل از این خرید و فروش به عنوان سود در این معامله شناسایی می ­کنیم. سود حاصل از این معامله به صورت زیر محاسبه می شود:ساز و کار فروش تعهدی در بورس

۵۰۰۰×(۲۰۰۰-۱۸۰۰) = تعداد سهم×( قیمت خرید – قیمت فروش)

البته در محاسبات مربوط به سود و زیان باید خواب سرمایه و کارمزد معاملات را نیز در نظر گرفت.

مثال دوم از فروش تعهدی در بورس تهران

برای درک بهتر موضوع فروش تعهدی به مثال زیر توجه نمایید:

فرض کنید قیمت سهم «فولاد» برابر با ۶۰۰ تومان است. طبق تحلیل، می ­دانیم که قیمت سهم «فولاد» کاهش خواهد یافت. ما می‌توانیم با استفاده از معاملات فروش استقراضی، سود کسب نماییم.

گام اول: ما ۱۰۰۰۰ سهم فولاد را از یکی از سهامداران، قرض می‌کنیم.

گام دوم: ۱۰۰۰۰ سهم فولاد را با قیمت فعلی (۶۰۰ تومان) در بازار به فروش می‌رسانیم.

گام سوم: منتظر می‌مانیم تا قیمت‌ها (مثلاً 4 روز) ۱۰۰ تومان کاهش یابد.

گام چهارم: ما ۱۰۰۰۰ سهم فولاد را باقیمت ۵۰۰ تومان از بازار خریداری می‌کنیم.

گام پنجم: ۱۰۰۰۰ سهم فولاد را به قرض دهنده برمی‌گردانیم و مبلغ باقیمانده حاصل از این خرید و فروش به‌عنوان سود این معامله شناسایی می‌شود.

در مثال فوق، سود فروشنده استقراضی به ساز و کار فروش تعهدی در بورس شرح زیر است:

1.000.000 =10.000×(500 - 600) = تعداد سهم×(قیمت خرید – قیمت فروش) = سود

مثال واقعی از فروش تعهدی در بازار سرمایه:

حال یک تحلیل واقعی را در نظر می ­گیریم. مطابق شکل زیر قیمت فعلی سهام «ونوین» 470 تومان بوده و با استفاده از تحلیل تکنیکال و تابلو خوانی تشخیص داده ­اید که قیمت این سهم از محدوده ۴۷۰ تومان ریزش کرده و حداقل هم تا محدوده ۴۰۰ تومان به ریزش خود ادامه دهد. در این حالت می ­توانید با هر تعداد سهمی فروش تعهدی گرفته و در محدوده ۴۰۰ تومان اقدام به خرید سهم کنید. در این حالت سود شما از هر سهم معادل ۷۰ تومان خواهد بود. حال اگر در موقعیت فروش تعهدی ۱۰۰۰۰ سهم را در قیمت ۴۷۰ تومان اخذ کرده و در قیمت ۴۰۰ تومان نیز خرید انجام دهید منفعت حاصل از این معامله 7 میلیون تومان خواهد بود.

فروش تعهدی مبتنی سه رکن (گرداننده) اصلی دارد:

مالک سهم، متقاضی استقراضی سهم و بازار سرمایه. به بیان دیگر متقاضی فروش تعهدی، سهام مورد نظر را از مالک قرض گرفته و پس از خریداری در بازار سرمایه آن را به مالک عودت می­ دهد. در پست آتی راهکار و سازوکار معامله و استقراض سهم را بیان خواهیم کرد.