تعیین محدوده‌های ثابت نوسان

اندیکاتور ATR

همانطور که احتمالاً می‌دانیم اصطلاحات بورسی طیف متنوعی دارند و هرکدام در نحوه معاملات و تصمیم‌گیری‌های ما نقش اساسی ایفا می‌کنند. آشنایی با هر یک از اصطلاحات به ما کمک می‌کند تا درک بهتر و منطقی‌تری از بازار سرمایه داشته باشیم و از این دانش در جهت معامله ایده‌آل استفاده کنیم. در این مقاله با مفاهیم اندیکاتور ATR آشنا خواهیم شد و سعی بر آن داریم تا با زبانی روان و ساده این موضوع مهم در بازار سرمایه را شرح دهیم.

در ادامه سعی می‌کنیم این موضوعات را مورد بررسی قرار دهیم:

اندیکاتور ATR یا Average True Range چيست؟

فرمول محاسبه انديکاتور ATR

کاربرد اندیکاتور ATR در نمودارهای قیمت بازار

آموزش اندیکاتور ATR

روند فعال‌سازی اندیکاتور در متا تريدر

چگونگی استفاده از ATR در معاملات بازارهای سرمایه

چگونگی محاسبه حد سود و ضرر در معاملات سهام بورس توسط ATR

اندیکاتور ATR یا Average True Range چیست؟

اندیکاتور ATR یک شاخص تجزیه‌وتحلیل است که طبق آن برای یک بازه زمانی مشخص، نوسانات بازار اندازه‌گیری می‌شود. طبق تعریف، اندیکاتور ATR متوسط رنج نوسانی بازار می‌باشد تا نشان دهد چه زمانی بازار از نوسانات بالایی برخوردار بوده و چه زمانی نوسانات کاهش‌یافته است. به‌طوری‌که با افزایش نوسان و رِنج بالای بازار، با گارد صعودی شدن در نمودار این امکان را به کاربر می‌دهد تا از نوسان افزایشی اطلاع داشته باشد و همین‌طور بالعکس در صورت کاهش نوسان و رِنج پایین هم، نمودار اندیکاتور، سیگنال واکنشی نشان بدهد تا کاربر از این نوسانات مطلع شود. ذکر این نکته حائز اهمیت است که اندیکاتور ATR هدف اصلی‌اش نشان‌دادن میزان نوسانات در بازار است. برای درک بهتر از مفهوم اندیکاتور ATR شکل زیر کاربرد آن را در نوسانات بازار نشان می‌دهد.

همان‌طور که پیداست در بخش‌هایی که نوسان افزایشی بوده نمودار اندیکاتور گارد صعودی و در مواقعی که نوسانات کاهش داشته است، نمودار به‌صورت نزولی دیده می‌شود.

بنابراین رابطه مستقیمی بین نوسانات بازار با شیب اندیکاتور وجود دارد که این امر می‌تواند در نوسان گیری بازار و درک بهتر از کلیات نوسان مثمر ثمر باشد.

فرمول محاسبه اندیکاتور ATR

فرمول‌های ثابتی برای محاسبه اندیکاتور رایج است که به‌اختصار به آن اشاره می‌کنیم. آقای ولز وایلدر برای نخستین‌بار این فرمول را ابداع و آن را به‌عنوان یک شاخص مطرح کرد.

ابتدا باید True Range را محاسبه نماییم که طبق تعریف به‌صورت زیر قابل محاسبه می‌باشد:

- مقدار بالای قیمتی روزانه، منهای پایین‌ترین حد قیمت روزانه

- مقدار بالای قیمتی روزانه، منهای مقدار قیمت بسته شدن روز قبلی

- مقدار بسته شدن روز قبلی منهای پایین‌ترین حد قیمت روزانه

به‌واقع به شکل ریاضی زیر محاسبه می‌شود:

TR = max (H – L, H – C.1, C.1 – L)

که در آن H به معنای مقدار بالایی قیمت، L به معنای مقدار پایینی قیمت و C به معنای Close یا بسته شدن قیمت روز، تعریف می‌شود.

هنگامی‌که دامنه واقعی یا به‌اصطلاح True Range را برای هر کندل محاسبه کردیم، مرحله بعدی محاسبه میانگین اینها است، یعنی ATR موردنظر ما.

n is the ATR period length

TRi is true range i bars ago

در فرمول بالا پارامتر n طول مدت‌زمان ATR در یک دوره، و پارامتر TR همان True Range کندل می‌باشد.

یک شاخص تحلیلی برای اندازه‌گیری نوسانات بازار است . محاسبه ATR نسبتاً ساده است و فقط به داده‌های قیمت تاریخی در یک بازه زمانی مشخص احتیاج دارد.

کاربرد اندیکاتور ATR در نمودارهای قیمت بازار

در ابتدا شاخص اندیکاتور برای قیمت کالاها استفاده می‌شد اما در طی زمان این شاخص در تحلیل سهم‌های اوراق بهادار هم مورد ارزیابی قرار گرفت. به بیان ساده، سهامی که دارای سطح بالایی از نوسانات هستند دارای ATR بالاتری می‌باشند و سهام با نوسانات کم نیز دارای ATR پایین. یکی از بهترین کاربردهای شاخص نوسان ATR این است که می‌تواند به شما کمک کند تا برای سهم خود حد ضرر تعریف کنید. این نقطه‌ای است که شما باید سفارش فروش خود را بگذارید و به‌اصطلاح از سهم خود خارج شوید. در واقع، بهتر است برای هر معامله یک حد ضرر تعریف کرد تا هر وقتی‌که سهم به آن حد رسید، سهم را در سفارش فروش قرار دهید تا از ضررهای احتمالی بعدی جلوگیری کرده باشید. این به شما کمک می‌کند تا در دوره‌های نوسانی زیاد و دوره‌های نوسانی کم بتوانید معامله بهتری انجام دهید. اندیکاتور ATR ممکن است توسط تحلیلگران بازار برای ورود و خروج از معاملات استفاده شود و این یک ابزار مفید برای دستیابی به معامله‌های موفق است. این هدف امکانی را برای معامله گران فراهم می‌کنند تا بتوانند با استفاده از آن نوسانات روزانه یک دارایی یا سهم را اندازه‌گیری کنند. نمودار اندیکاتور، در درجه اول برای اندازه‌گیری نوسانات ناشی از قیمت سهم در بازار و محدودکردن حرکت‌های بالا یا پایین استفاده می‌شود.

به‌عبارت‌دیگر، اندیکاتور ATR یکی از گزینه‌های مهم برای ارزیابی روند حرکتی سهم است و معامله گران حرفه‌ای معمولاً از این شاخص برای انجام معامله بهینه و نیز حفظ سود خود استفاده می‌کنند.

آموزش اندیکاتور ATR

همان‌طور که قبلاً به آن اشاره کردیم، می‌توان از شاخص ATR برای انجام تجزیه‌وتحلیل نوسانات در نمودار استفاده کرد. Average True Range به شما می‌گوید که نوسانات چه زمانی زیاد و چه زمانی کم است. علاوه بر این می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در رسیدن به سود بیشتر باشد. برای مثال اگر اندیکاتور دارای خوانش بالا باشد، ممکن است شما هدف قیمتی خود را بالاتر بگیرید که بتوانید معامله مطمئن‌تری داشته باشید با این انتظار که نوسانات بیشتر می‌تواند منجر به حرکت قیمت مطلوب‌تری شود.

به طور مثال در شکل بالا نمودار اندیکاتور به زمان‌هایی اشاره می‌کند که فلش‌های قرمز رنگ در نشانگر ATR مقادیر نسبتاً زیاد هستند و گارد صعودی گرفته‌اند که با نوسان قیمت بالا همراه است. همین‌طور به کندل های بلند در نمودار که نشان از نوسانات بالا در معاملات است، باید توجه داشت.

همان‌طور که مشاهده می‌کنیم نمودار با یک شیب نزولی شروع می‌شود و ناگهان در یک نقطه در اندیکاتور پایین، شروع به افزایش می‌کند. این نقطه ای است که شما باید خرید خود را انجام دهید تا بتوانید به سود مناسب دست پیدا کنید . به همین ترتیب، نمودار، قیمت سطح بالایی کانال شکسته شده را ارزیابی می‌کند و با افزایش شدید ATR به بالا صعود می‌کند. در هر قسمتی که نوسانات زیادی در بازار شاهد هستیم و با کندل های بلند قابل‌مشاهده می‌باشد، اندیکاتور واکنش نشان داده و طبق آن سطح نموداری‌اش بالا و پایین می‌شود.

شما می‌توانید فاصله بین نقطه شکست و نقطه پایین کانال نزولی قبلی را اندازه بگیرید و این پارامتر را به‌عنوان یک فاصله جدید برای تعیین حد ضرر اعمال کنید.

بنابراین طبق نمودار اندیکاتور می‌توان به‌راحتی برای معامله خود حد سود و حد ضررهای جدید و منطقی تعریف کنید تا معامله بهتری داشته باشید.

روند فعال‌سازی اندیکاتور ATR در متا تريدر

هنگامی‌که نرم‌افزار متا تریدر را نصب می‌کنید، شاخص اندیکاتور ATR به‌صورت پکیج قابل‌دسترس خواهد بود و نیازی به دانلود جداگانه اندیکاتور ندارد. با نصب پلاگین Meta trader supreme edition می‌توان به دسترسی‌های بیشتری هم رسید. این یک افزونه است که به طور خاص توسط متخصصان تولید شده است و طیف گسترده‌ای از ابزارهای مفید را ارائه می‌دهد که بالاتر و فراتر از شاخص‌های پیش‌فرض شما با نسخه استاندارد MT4 است.

شما می‌توانید نشانگر ATR را در فهرست اندیکاتورها پیدا کنید که در شکل زیر هم نشان‌داده‌شده است.

وقتی‌که اندیکاتور را راه‌اندازی می‌کنید، متغیری که واقعاً باید به آن فکر کنید، دوره زمانی ATR می‌باشد. این پارامتر، تعداد دوره‌های زمانی است که متا تریدر میانگین آنها را محاسبه می‌کند. به طور معمول مقدار پیش فرض 14 بهترین گزینه برای انتخاب این دوره زمانی است.

با انتخاب دوره زمانی، نمودار مربوطه سهم در بازه زمانی انتخاب شده ایجاد می‌شود و می‌توان به‌راحتی شاخص اندیکاتور ATR را برای آن دوره بررسی کرد.

چگونگی استفاده از ATR در معاملات بازارهای سرمایه

وایلدر در ابتدا استراتژی معاملات ATR را پیشنهاد کرد که بخش اصلی آن پیروی از روند سیستم نوسانات بود . این قوانین فرض را بر این می‌گذارد که شما طبق همین قواعد معاملاتی وارد معامله شده‌اید. برای مثال تقاضای خرید در بازار یک میزان بالا و افزایشی در هر روز ایجاد می‌کند. رعایت این قوانین در سیستم معاملات ATR بسیار ساده است.

شما برای خرید سهم می‌توانید این قوانین را به‌صورت زیر لحاظ کنید:

1) شاخص ATR باید کمتر از 0100/0 باشد به این معنی که نوسان کمتری وجود داشته است.

2) زمانی که نمودار اندیکاتور از رنگ قرمز به سبز حرکت می‌کند به‌طوری‌که روند صعودی گرفته و سیگنال خرید بدهد.

3) برای هر خرید، حد ضرر تعریف کرد که معمولاً 75 درصد ارزش حال ATR را باید در نظر گرفت.

برای مثال سوپر ترند سبزرنگ در نمودار معمولاً در وضعیت خرید قرار می‌گیرد و سوپر ترند قرمز بالعکس در وضعیت فروش. در شکل زیر به‌صورت نموداری از وضعیت یک معامله اشتباه در قسمت قرمزرنگ و یک معامله درست در قسمت سبزرنگ واقف می‌شویم. این امکانی است که اندیکاتور ATR پیش روی ما گذاشته تا در خرید و معامله خود دقت بیشتری داشته باشیم.

به معنای گسترده، می‌توانید از ATR به‌عنوان راهنمای اشتها در بازار برای پیگیری حرکت قیمتی استفاده کنید.

به‌عنوان‌مثال، اگر سهام یا بازاری بالاتر رود، فقط در صورت باقی‌ماندن اشتهای شدید برای خرید بیشتر، دامنه ادامه خواهد یافت.

نحوه محاسبه حد سود و ضرر در معاملات سهام بورس توسط ATR

در اینجا باید بگوییم که نقطه خرید شما در تعیین حد ضرر شما بسیار مهم می‌باشد. مثلاً وقتی در نقطه بالایی نمودار خرید می‌کنید حد ضرر شما با زمانی که در کف قیمتی خرید می‌کنید کاملاً متفاوت است.

اگر قیمت سهم برخلاف شما حرکت کند تعیین حد ضرر راهی برای خروج از معاملات است، اما همچنین اگر قیمت به نفع شما باشد، می‌توانید نقطه خروج را نیز حرکت دهید و حد ضرر خود را بالاتر بیاورید. بسیاری از معامله گران روزانه از ATR استفاده می‌کنند تا بفهمند حد ضرر خود را در کجا قرار دهند.

در هنگام معامله، به خوانش فعلی اندیکاتور ATR باید توجه کرد. قاعده کلی این است که شاخص ATR خوانده شده را در 2 ضرب کنید تا یک نقطه برای حد ضرر تعریف شود. پس اگر در حال خرید سهام هستید، امکان دارد حد ضرر سهم را در سطح دوبرابر ATR زیر قیمت ورودی قرار دهید. در این سناریو، حد ضرر فقط روبه‌بالا است، نه پایین.

برای معاملات کوتاه‌مدت هم همین روند کار می‌کند، فقط در این صورت، محدوده حد ضرر کاهش پیدا می‌کند. در این موارد نسبت به عدد ATR می توانید حد ضرر برای سهم خود تعریف کنید. به‌واقع به‌وسیله اندیکاتور ATR و محاسبه عدد آن شما باید برای خرید خود یک حد ضرر قرار دهید تا وقتی قیمت سهم افت کرد و به آن حد رسید شما از سهم خارج شوید و آن را به فروش برسانید.

همین‌طور برای حد سود به همین منوال باید برای هر سهمی که خرید می‌کنید یک عددی داشته باشید که وقتی قیمت سهام بالا رفت تا حدی برسد که شما حفظ سود کنید.

جمع‌بندی

ما در این مقاله به بررسی اندیکاتور ATR پرداختیم. در ابتدا تعریفی کلی و نمای ذهنی از این اندیکاتور را شرح دادیم و یک عامل مؤثر در بهبود روند معاملاتی هر معامله‌گری تعیین کردیم.

در ادامه فرمول‌های محاسباتی ATR و نیز کاربردهای ویژه‌ای که در بازار سرمایه دارد را مورد بررسی قرار دادیم.

همان‌طور که گفته شد اندیکاتور ATR با نوسانات موجود در بازار، چه افزایشی و چه کاهشی، واکنش نشان می‌دهد و عدد به‌دست‌آمده از این شاخص می‌تواند نمای کلی از روند سهم بدهد و نیز در تصمیم‌گیری‌های ما برای معامله منطقی کاربرد مهمی داشته باشد. به همین ترتیب از اندیکاتورها در معاملات بازار سرمایه استفاده‌های زیادی می‌شود. در متا تریدر هم این اندیکاتور ATR به‌عنوان یک شاخص برای تحلیل روندهای بعدی سهام تعریف می‌شود که در بخشی از این مقاله به نحوه استفاده از آن اشاره کردیم. هرچقدر ما درک و آگاهی بیشتری از این اندیکاتور داشته باشیم، تحلیل بهتری کرده‌ایم و در زمان مناسبی خریدوفروش سهم خود را انجام داده‌ایم.

دامنه نوسان سهام چیست؟

این روزها بورس در هر نقطه‌ای از دنیا و در هر کشوری به یک بازار رقابتی بزرگ و کامل تبدیل‌شده است و این امر حاصل افزایش تعداد خریداران و فروشندگان سهام در این بازار است. بازار بورس دارای مزایای متعددی است که امر سرمایه‌گذاری در آن را برای هر شخص جذاب‌تر می‌کند. مزیت‌هایی نظیر در دسترس بودن آن، نقدینگی آن نسبت به بازارهای دیگر، شفاف بودن و قانون‌مند بودن و …

با توجه به این تفاسیر، یکی از وظایف مهم و خطیر نهاد ناظر بازار سرمایه، نظارت و کنترل نوسان‌های زیاد در بازار است که این نوسان و قیمت‌ها نیز توسط افراد فعال بازار و بر اساس میزان عرضه و تقاضا مشخص می‌گردد. در این مقاله می‌خواهیم به دامنه نوسان قیمت سهام در بازار بورس بپردازیم.

دامنه نوسان قیمت سهام چیست؟

مردم امروزه به‌منظور سرمایه‌گذاری، می‌توانند از بین بازارهای سرمایه‌گذاری مختلف، یکی از آن‌ها را انتخاب کرده و سرمایه خود را در آن بازار تزریق کنند. یکی از این بازارهای سرمایه‌گذاری، بازارهای مالی است. در بازارهای مالی به‌خصوص بازار بورس به دلیل وجود برخی پیچیدگی‌ها و ریسک‌پذیر بودن آن، باید توسط نهاد نظارتی بازار سرمایه یکسری محدودیت‌هایی در نظر گرفته شود. یکی از این محدودیت‌ها در حوزه دامنه نوسان قیمت سهم است. دامنه نوسان عاملی است که از ابتدای شروع فعالیت بازار بورس و معاملات سهام، بر روی قیمت سهم تعریف شده است. دامنه نوسان در تمامی بورس‌های جهان تعریف شده که به‌منظور کنترل نوسانات موجود وجود دارد.

در بازارهای بورس به‌منظور جلوگیری از تقابل عرضه و تقاضا، قوانین و مقرراتی وجود دارد. در همین راستا دامنه مجاز نوسان، توقف معاملاتی و دیگر روش‌ها ازاین‌دست قوانین به‌حساب می‌آیند. دامنه مجاز نوسان سهام به‌عنوان یکی از قوانین و اصول مهم در این بازار است که در جهت کنترل نوسان قیمت سهم و برای کاهش تلاطم بازار و جلوگیری از تصمیمات هیجانی سهام‌داران در نظر گرفته‌شده است. هر سهم در هرروز کاری دارای یک‌میزان دامنه مجاز نوسان سقف و کف قیمتی است که می‌تواند داشته باشد و بدیهی است که قیمت سهم فقط در بازه تعریف‌شده می‌تواند نوسان داشته باشد.
طبق آیین‌نامه معاملات در شرکت بورس تهران، دامنه نوسان قیمت، پایین‌ترین تا بالاترین قیمتی است که در آن دامنه طی یک یا چند جلسه رسمی معاملات بورس، قیمت می‌تواند نوسان کند.

با مقاله ی آموزش نوسان گیری در بورس همراه ما باشید.

مزایای دامنه نوسان

• یکی از عوامل مهم به‌منظور جلوگیری در دست‌کاری قیمت‌ها در بازار بورس، دامنه نوسان بوده که اجازه تغییر قیمت در هر زمان به‌صورت دلخواه به سهامداران بزرگ را نمی‌دهد.
• کشف قیمت واقعی سهام نیز با استفاده از دامنه نوسان امکان‌پذیر است. درواقع زمانی که قیمت سهام به این حدود نزدیک شود، معاملات توسط نهاد تعیین محدوده‌های ثابت نوسان نظارتی متوقف می‌شود تا به سهامداران فرصتی داده شود که درباره قیمت سهم مدنظر و ارزش واقعی آن بررسی و تفکرات لازم را به عمل‌آورند که در آینده نزدیک، سهم دچار هیجانات قیمتی نشود.
• یکی از عوامل مهم درزمینهٔ کاهش تلاطم‌های موجود در بازار بورس، دامنه مجاز نوسان است. دامنه مجاز نوسان، تغییرات قیمتی سهام را محدود کرده و از این طریق از به وجود آمدن تغییرات ناگهانی جلوگیری تعیین محدوده‌های ثابت نوسان می‌کند.

معایب دامنه نوسان

تا اینجای مقاله با مفهوم دامنه نوسان و مزیت‌های آن در بازار بورس آشنا شدیم. حال توجه داشته باشید که باوجود این مزیت‌ها، دامنه نوسان دارای برخی معایب نیز است که در ادامه این مطلب به آن می‌پردازیم.

• معمولاً به دلیل توقف قیمت یک سهم در روز، امکان انتقال تلاطم اضافی به‌روزهای آتی وجود دارد. پس در نظر داشته باشید که با توجه به اینکه دامنه نوسان مانع آزاد شدن قیمت سهم می‌شود، همین امر باعث می‌شود که قیمت به محدوده‌های خاصی تمایل داشته باشد.
• تجربیات و تحقیقات به‌عمل‌آمده در این حوزه اثبات می‌کند که عامل دامنه نوسان سهم در بازار بورس، باعث تأخیر در کشف قیمت سهم می‌شود؛ زیرا باوجودآن، قیمت‌ها نمی‌توانند در همان روز نسبت به اطلاعات منتشرشده واکنش مناسب نشان دهند. به همین جهت ممکن است که قیمت روز سهم، قیمت واقعی آن نباشد.

بررسی استثنائات دامنه نوسان

فرآیند دامنه مجاز نوسان در بازار بورس به‌صورت روزانه وجود دارد. بر اساس مقررات و چارچوب‌های تعریف‌شده در بازار سرمایه، در برخی از روزهای خاص به دلیل رخ دادن بعضی از رویدادهای مهم برای شرکت، قانون دامنه مجاز نوسان برداشته شده و سهم می‌تواند بدون نوسان قیمت در بازار معامله شود. سه روز خاص و حائز اهمیت وجود دارد که در ادامه این بخش به آن‌ها می‌پردازیم:
• بازگشایی سهام بعد از مجمع عمومی عادی سالانه برای تقسیم سود.
• بازگشایی سهام پس از مجمع فوق‌العاده به‌منظور کاهش یا افزایش سرمایه.
• بازگشایی سهام پس از اعلام افزایش یا کاهش سود هر سهم یا همان eps به‌شرط آنکه از ۲۰ درصد بیشتر باشد.

حجم‌مبنا چیست؟

به حداقل تعداد سهام یک شرکت که باید در طول روز معامله‌شده تا قیمت سهم قابلیت افزایش یا کاهش بر اساس سقف دامنه نوسان را داشته باشد، حجم‌مبنا گفته می‌شود. یکی از اهداف حجم‌مبنا این است که سرمایه‌گذاران اطمینان داشته باشند که نوسانات قیمت سهام درنتیجه خریدوفروش تعداد مشخصی از سهام، واقعی است؛ زیرا در غیرازاین حالت معامله حتی چند سهم هم می‌تواند در قیمت سهم تأثیرگذار بوده و باعث این شود که قیمت‌های غیرواقعی در سهم به وجود بیاید.

دو پارامتر قیمت و تعداد سهام منتشرشده هر شرکت، از عوامل تعیین حجم‌مبنا برای شرکت‌های بورسی است. در همین جهت با افزایش قیمت سهم، حجم‌مبنا نیز کاهش می‌یابد. توجه داشته باشید که اگر تعداد سهم معامله‌شده یک شرکت در طول روز، کمتر از حجم‌مبنا باشد، به همان نسبت باید انتظار داشت که درصد نوسان قیمت آن سهم نیز کاهش خواهد یافت.

به‌منظور کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید مقاله “حجم مبنا چیست؟” را مطالعه فرمایید.

دامنه نوسان بازار بورس تهران

محدودیت اعمال‌شده بر قیمت سهام در بازار بورس و اوراق بهادار تهران، مثبت و منفی ۵ درصد نسبت به قیمت پایانی روز قبل سهام مدنظر است. در نظر داشته باشید که برای حق تقدم سهام ۲ برابر دامنه نوسان عادی سهام است، لذا برای حق تقدم سهام شرکت‌های بورسی این دامنه در محدوده مثبت ۱۰ درصد تا منفی ۱۰ درصد است.

دامنه نوسان بازار فرابورس

دامنه مجاز نوسان برای شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار فرابورس همانند بازار بورس است؛ اما دامنه نوسان بازار پایه فرابورس با سایر محدودیت‌های نوسان قیمتی متفاوت است که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

دامنه نوسان بازار پایه

دامنه نوسان قیمت سهام در بازار پایه نسبت به دامنه نوسان تعریف‌شده در بازارهای بورس و فرابورس متفاوت است. به‌منظور اعمال شفافیت بیشتر در اطلاعات در سال ۱۳۹۸ تغییراتی در قوانین بازار پایه اتخاذ شد که به دنبال آن، شرکت‌های درج‌شده در بازار پایه فرابورس بر اساس شرایط پذیرش، در سه تابلوی پایه زرد، پایه نارنجی و پایه قرمز قرار گرفتند که طبیعتاً دامنه نوسان برای هرکدام متفاوت است.

• در روزهای معاملاتی هفته دامنه نوسان در تابلوی زرد ۳ درصد، تابلوی نارنجی ۲ درصد و تابلوی قرمز ۱ درصد است.

سخن آخر

در این مقاله به‌صورت کامل متوجه شدیم که در بسیاری از بورس‌های جهان، از دامنه نوسان به‌منظور جلوگیری از نوسان شدید و سقوط قیمت سهام استفاده می‌شود. همچنین در بورس تهران نیز این امر از سال ۱۳۸۷ به‌منظور اعمال محدودیت بر نوسان قیمت‌ها استفاده شده است. زمانی که بازار بورس در شرایط بحرانی یا سقوط به سر می‌برد، اکثر سرمایه‌گذاران به‌خصوص سرمایه‌گذاران خرد، دچار تصمیمات هیجانی شده و تصمیمات عجولانه و غیرمنطقی در این حوزه می‌گیرند. درنتیجه این اعمال محدودیت دامنه نوسان قیمت سهام است که منجر به کنترل بهتر نوسان‌ها شده و باعث ثبات بیشتر بازار می‌گردد.

رگلاتور فشار هوا

رگلاتور فشار هوا یک شیر کنترلی است که میزان فشار هوا را کنترل میکند. وظیفه اصلی رگلاتور حفظ فشار ثابت هوا در یک طرف بدون توجه به نوسانات فشار هوا در طرف دیگر است. میتوان به طور کلی دو نوع رگلاتور فشار هوا را برشمرد. رگلاتور فشارشکن (pressure reducer) و رگلاتور (back-pressure).

رگلاتور فشار شکن (pressure reducer): یک شیر کنترلی است که فشار هوای خروجی خود را نظارت و تنظیم میکند. این نوع رگلاتور را در سیستم قبل از وسایلی که فشار بیش از حد به آن ها آسیب میزند نصب میکنند. در خروجی این رگلاتور، فشار، به میزان دلخواه تنظیم میشود.

رگلاتور (back-pressure): این رگلاتور یک شیر کنترلی است که فشار هوای ورودی خود را نظارت و تنظیم میکند. (در محدوده ثابتی نگه میدارد). بدین صورت که وقتی فشار هوای ورودی افزایش یافت متناسب با آن شیر باز میشود و فشار اضافی را از طریق خروجی اش تخلیه میشود. توجه شود که تفاوت این رگلاتور با رگلاتور فشارشکن (pressure reducer) در این است که رگلاتور فشارشکن فشار بعد از خود، یعنی فشار خروجی اش را در محدوده ثابتی تنظیم میکند حال آنکه رگلاتور (back-pressure) فشار قبل از خود را، یعنی فشار ورودی.

میتوان رگلاتور back-pressure را همانند شیر بسته ای در نظر گرفت که تا زمانی که فشار هوای ورودی اش از میزان تنظیم شده کمتر باشد بسته می ماند و به محض افزایش فشار از حد تنظیم شده، شیر آن به تناسب باز میشود تا فشار ورودی دومرتبه به میزان تنظیم شده بازگردد و به این ترتیب فشار ورودی حفظ میشود.

ساختمان کلی رگلاتور فشار هوا

در ادامه رگلاتور فشار هوا بدون در نظر گرفتن شیوه پیاده سازی و متریال استفاده شده در آن بررسی میکنیم.

رگلاتور فشار هوا از 3 واحد اصلی تشکیل شده است:

• واحد کنترل
• واحد بار (load)
• واحد حسگر فشار یا فیدبک فشار

واحد کنترل

به مجموعه seat و plug که اجزای سازنده شیرکنترلی هستند واحد کنترل میگویند. وظیفه اصلی واحد کنترل باز و بسته کردن شیر کنترلی به منظور تنظیم فشار مورد نیاز است. (فشار مورد نیاز توسط واحد بار تعین میشود)

واحد بار (load) یا تعیین فشار

این واحد تنها قسمتی از رگلاتور است که توسط اپراتور قابل تنظیم است و وظیفه ی آن تعیین فشار مورد نیاز کاربر است. در واقع این واحد تعیین میکند که وقتی جریان هوای درون رگلاتور صفر است (فشار استاتیک) میزان فشار هوا چقدر باید باشد.

واحد حسگر فشار یا فیدبک

قسمتی از رگلاتور است که فشار کنترلی را پایش میکند و مقدار فعلی آن را به طریقی به واحد کنترل اطلاع میدهد.

بررسی نحوه عملکرد این سه واحد

حال به بررسی نحوه عملکرد و ارتباط این سه واحد در دو رگلاتور فشارشکن (pressure-reducer) و (back-pressure) میپردازیم.

گفتیم که وظیفه رگلاتور فشارشکن (pressure-reducer) کنترل و تنظیم فشار خروجی اش است. با علم به این موضوع به ساختمان و نحوه قرارگیری و ارتباط این واحدها دقت کنید. نحوه عملکرد این رگلاتور به این صورت است که حسگر فشار، مقدار فشار خروجی را اندازه گیری میکند و این مقدار را به طریقی به واحد کنترل اطلاع میدهد. واحد کنترل این مقدار با فشار تنظیم شده (load) مقایسه میکند. حال اگر فشار خروجی از load کمتر باشد واحد کنترل متناسب با این اختلاف فشار شیر را باز میکند و فشار دو مرتبه افزایش میابد و زمانی که فشار خروجی برابر با load شد شیر را میبندد.

حال به ساختمان رگولاتور (back-pressure) دقت کنید. حسگر فشار، میزان فشار ورودی را اندازه میگیرد و به طریقی به واحد کنترل اطلاع میدهد و واحد کنترل مقدار آن را با load میسنجد. اگر فشار ورودی کمتر از load باشد واحد کنترل شیر را میبندد تا مقدار فشار در ورودی افزایش یابد و تا زمانی که فشار خروجی به مقدار load برسد شیر بسته می ماند. زمانی که فشار .ورودی از میزان load فراتر رود، واحد کنترل شیر را به تناسب آن باز میکند تا فشار دومرتبه به مقدار مطلوب برسد.

در ادامه تمامی مثال ها و مفاهیم را برای رگلاتور فشارشکن بررسی میکنیم.

نمودار جریان-فشار

بهترین نقطه شروع برای انتخاب یک رگلاتور بررسی نمودار جریان-فشار آن است که توسط شرکت سازنده آن در کاتالوگ محصول قرار داده میشود.

در ابتدا مفهوم جریان هوا را بررسی میکنیم. به حجم هوا عبوری از یک مقطع در واحد زمان جریان هوا گفته میشود. واحدهای متداول جریان هوا لیتر بر دقیقه (lit/min) و فوت مکعب بر دقیقه (CFM) میباشد.

نمودار جریان-فشار تغییرات فشار خروجی رگلاتور نسبت به تغییر جریان سیال را نشان می دهد. به عبارت دیگر این نمودار نشان میدهد رگولاتور چگونه به تغییر جریان هوای عبوری پاسخ میدهد. به عنوان مثال شکل زیر را در نظر بگیرید.

در حالت ایده آل از رگلاتور انتظار داریم که با افزایش جریان خروجی اش، فشار ثابتی را حفظ کند ولی در عمل این طور نیست بلکه با افزایش جریان هوای خروجی، فشار هوا به مقداری کاهش می‌یابد.

منحنی از 400 psi شروع می شود ولی به مرور با افزایش جریان هوا در خروجی آن، فشار خروجی کاهش می یابد. وقتی نمودار جریان را مطالعه می کنید به نیاز جریان سیال مورد نیاز در سیستم خود دقت داشته باشید . سپس بازه ی جریان مورد نیاز خود را در نمودار علامت بزنید تا میزان تغییر فشار در رگلاتور را مشاهده کنید.

سوال ؟ آیا بازه فشار خروجی قابل قبول است؟ اگر خیر نیاز به رگولاتور دیگری دارید.

در حالت ایده آل از رگلاتور انتظار داریم که در تمامی جریان های خروجی فشار ثابتی را حفظ کند ولی در عمل این طور نیست بلکه با افزایش جریان سیال ، فشار سیال به مقدار کمی کاهش می‌یابد.

یک رگولاتور در صاف ترین‌قسمت نمودار جریان-فشار به بهترین نحو عمل می‌کند و به طور تقریبی فشار ثابتی را حفظ می کند. به بیان دیگر رگلاتور در بازه ای از جریان خروجی، تغییرات فشار کمی دارد که در این بازه می‌توان گفت که عملکرد رگلاتور قابل قبول است. دو انتهای منحنی که تغییرات فشار زیادی دارد نقاط عملکردی قابل قبول نیستند زیرا با کمترین تغییر فشار سیال در خروجی ، تغییرات فشار زیادی مشاهده می شود.

بهترین حالت استفاده از رگلاتور ، در بازه‌ای از منحنی است که صاف ترین قسمت آن است یا به عبارتی در بازه‌ای از منحنی که افقی تر است. در حالت ایده آل منحنی جریان – فشار باید در کل بازه تغییرات جریان افقی باشد، با این حال هیچ رگولاتوری نمی‌تواند یک منحنی کاملا افقی در تمام گستره جریان خروجی اش تولید کند و دلیلش محدودیت اجزای داخلی اش می باشد . معمولاً نمودار جریان – فشار از سه بخش تشکیل شده است.

• محدوده عملکرد ایده آل: قسمتی از نمودار که در بازه تغییرات جریان افقی تر است. (droop)
• قسمتی با کاهش زیاد در چپ ترین قسمت نمودار که به آن lockup می گویند.
• قسمتی با تغییرات زیاد فشار در راست ترین قسمت نمودار که نمایانگرchoked flow است.

Droop

قسمت افقی در میانه نمودار کاملا افقی نیست و بلکه شیبی به سمت پایین دارد که به آن droop می گویند. در این قسمت از نمودار وقتی جریان سیال تغییر میکند در خروجی رگلاتور شاهد تغییرات فشار کمی هستیم. شیب نمودار معمولاً در قسمت میانی کم و در دو انتهای آن نسبتاً زیاد است . البته تغذیه رگلاتور با فشار سیار که از میزان تعیین شده برای رگلاتور به قدر نسبتاً قابل توجهی کمتر باشد ، نتیجه آن است که نمودار جریان – فشار دارای شیب کاهشی بیشتر می‌شود.

لازم به ذکر است که اگر فشار ورودی رگلاتور بسیار کمتر از میزان تعیین شده برای آن باشد، قسمت میانی منحنی شیب بیشتری خواهد یافت. به عبارتی تغییرات فشار نسبت به تغییر جریان بیشتر از زمانی خواهد بود که فشار ورودی نزدیک به فشار تعیین شده برای رگلاتور باشد.

در عین حال اگر فشار ورودی آن بسیار نزدیک به فشار تعیین شده برای رگلاتور باشد نمودار آن افقی تر بوده و مقدار تغییرات فشار در قسمت میانی آن کمتر می شود. علاوه بر آن انتخاب ‏رگلاتوری که رنج آن به فشار مورد نیاز در پروسه شما نزدیک تر باشد سبب می‌شود که رزولوشن بهتری داشته باشیم (به این معنا که میزان تغییر فشار خروجی در هر چرخش ۳۶۰ درجه یک پیچ تنظیم فشار ، مقدار کمتری است ). همچنین باعث افزایش کنترل شما بر روی فشار خروجی و همچنین باعث می شود که نمودار جریان – فشار آن در قسمت میانی افقی تر (تغییر فشار کمتر ) باشد.

Lockup

اگر نمودار را از سمت چپ به راست بخوانیم، در چپ ترین قسمت منحنی جریان-فشار، یک افت فشار محسوس رخ می دهد. تصور کنید سیستم در حالت بدون جریان است ( سیالی از پورت خروجی خارج نمی‌شود). رگلاتور در فشاری خاص تنظیم شده است ولی سیالی جریان ندارد. سپس فرض کنید که پورت خروجی رگلاتور به شیر متصل است. وقتی شروع به باز کردن شیر می کنیم (به آهستگی) به محض باز شدن شیر افت فشار محسوسی اتفاق می افتد چرا که برای رگلاتور تنظیم فشار در نقطه شروع جریان سیال سخت است. رگلاتور ممکن است در این نقطه نوسان فشار داشته باشد، چرا که بین دو حالت قطع و وصل جریان نوسان می کند.

حال نمودار را از راست به چپ می خوانیم. فرض کنید جریان خروجی رگلاتور در محدوده افقی تر منحنی جریان – فشار است. سپس فرض کنید که اپراتور شیر متصل به خروجی جریان رگلاتور را به آرامی شروع به بستن می کند و جریان خروجی را تا نزدیک صفر کاهش می دهد. زمانی که به متوقف شدن جریان نزدیک میشویم رگلاتور نمی تواند به خوبی فشار خروجی را کنترل کند و ممکن است فشار خروجی نوساناتی را تجربه کند ( کم و زیاد شدن متوالی). در نهایت شیر درون رگلاتور بسته می شود و جریان متوقف و فشار افزایش می یابد، به این پدیده lockup می گویند.

توجه شود اگر رگلاتور به مدت زیادی در این حالت بماند به plug و seat آن آسیب وارد می شود.

Lockup ممکن است که در نمودار جریان-سیال رگلاتور نمایش داده نشود ولی معمولاً مقدار این کاهش یا افزایش فشار در نزدیکی شروع و قطع جریان ، کمتر از ۵% محدوده ی کنترلی فشار خروجی رگلاتور است. ( مثلاً اگر محدوده ی کنترل فشار رگلاتور ای صفر تا صد psi باشد مقدار lockup کمتر از 5 psi میشود. مخصوصاً زمانی که محدوده ی کنترل فشار خروجی زیاد باشد. توجه شود که در رگلاتور نباید برای کنترل فشار در این محدوده از منحنی استفاده شود. (نوسان دارد)

Choked Flow

این پدیده در راست ترین قسمت منحنی جریان – فشار اتفاق می‌افتد . در شکل به محدوده ی choked-flow. توجه کنید جایی که فشار شروع به کم شدن با شیب بیشتری می کند در نقطه ی 3960 L/min فشار خروجی خارج از حوزه یا محدوده توانایی کنترل فشار رگلاتور است.

در این نقطه شیر درون رگلاتور کاملاً باز است و رگلاتور مانند عامل کنترل (محدود کننده جریان )عمل میکند. در حقیقت به جای اینکه فشار خروجی را کنترل کند تبدیل به عاملی می شود که جریان را کنترل می‌کند مانند شیر(ولو) .چرا؟؟افزایش جریان از این نقطه به بعد رگلاتور را ناکارآمد می کند.

توصیه اکید می شود که از رگلاتور در این ناحیه استفاده نشود چرا که بیشترین اختلاف فشار بین ورودی و خروجی آن و به تبع بیشترین جریان از آن عبور می‌کند و می‌تواند به plugو seat آسیب بزند.

دقت شود که C_v (K_v) در حالتی که شیر داخلی آن در حالت کاملاً باز قرار دارد )بیشترین جریان خروجی (محاسبه می شود و به همین دلیل نمی تواند اطلاعات کاملی درباره کارایی رگلاتور به دست دهد.

در حقیقت انتخاب رگلاتور تنها با در نظر گرفتن مقدار cv )ضریب جریان( آن می‌تواند منجر به کارایی غیر قابل قبول برای پروسه کنترلی مورد نظر ما شود. ضریب جریان نشان دهنده ظرفیت حداکثری جریان است بدین معنا که بیشترین جریان عبوری از رگلاتور چقدر است ( زمانی که اختلاف فشار ورودی و خروجی رگلاتور یک پی اس آی باشد و سیال عبوری آب باشد ) در جریان حداکثری رگلاتور دیگر فشار را کنترل نمی کند . p2=5

Hysteresis

به معنی وابستگی حالت سیستم به گذشته است. به منحنی دقت کنید. وقتی که از چپ به راست آن را بررسی کنیم، جریان افزایش میابد و زمانی که نمودار را از راست به چپ بررسی کنیم جریان کاهش میابد. مشاهده میکنیم که بسته به اینکه جریان در رگلاتور کاهش و یا افزایش یابد منحنی آن متفاوت خواهد بود و فشار خروجی یک منحنی را دنبال نمیکند. این پدیده را hysteresis مینامند. وجود این پدیده ناشی از اصطکاک جنبشی است. این پدیده مشکلی در انتخاب رگلاتور به وجود نمی آورد.

با این حال ممکن است این پدیده موجب سردرگمی اپراتور شود و برای او سوال ایجاد کند. فرض کنید اپراتور فشار خروجی را به نحوی تنظیم کند که وقتی جریان خروجی برابر با 110 CFM بود، مقدار فشار 50 psi باشد. روز بعد با همان مقدار جریان خروجی، مقدار فشار 51 psi میشود. یک دلیل آن میتواند پدیده ی hysteresis باشد. به این نحو که جریان خروجی افزایش پیدا کند (فشار کاهش پیدا میکند) و سپس دوباره جریان خروجی به مقدار 110 CFM بازگردد. با توجه به شکل مشاهده میشود که وقتی به از جریان های بالاتر به مقدار 110 CFM بازگردیم مقدار فشار کمی بیشتر از قبل میشود (در این مثال مقدار 51 psi). برای حل این مسئله میتوان از جریان خروجی را به مقداری کمتر از 110 CFM تغییر داده و دومرتبه جریان را به مقدار 110 psi افزایش داد.

Supply Pressure Effect (SPE)

این پدیده را میتوان به عبارتی وابستگی فشار خروجی به فشار ورودی نام نهاد. SPE یک نسبت است که میزان تغییر فشار خروجی به ازای تغییر فشار ورودی به مقدار 100 psi است. به عبارت دیگر به ازای هر 100 psi کاهش (افزایش) فشار ورودی رگلاتور، فشار خروجی به میزان X افزایش (کاهش) میابد. مقدار X همان SPE است.

در رگلاتور استاندارد فشارشکن (pressure-reducer) این پدیده سبب میشود که با کاهش فشار ورودی، فشار خروجی افزایش یابد. بنابرین قبل از قطع کردن فشار ورودی و یا در صورت از کار افتادن سیستم کنترل پروسه باید شیر کنترلی این نوع رگلاتور را بست (تنظیم رگلاتور روی فشار استاتیک صفر) چرا که ممکن است فشار خروجی اش به مقدار قابل توجهی افزایش یابد.

دامنه نوسان سهام چیست؟

این روزها بورس در هر نقطه‌ای از دنیا و در هر کشوری به یک بازار رقابتی بزرگ و کامل تبدیل‌شده است و این امر حاصل افزایش تعداد خریداران و فروشندگان سهام در این بازار است. بازار بورس دارای مزایای متعددی است که امر سرمایه‌گذاری در آن را برای هر شخص جذاب‌تر می‌کند. مزیت‌هایی نظیر در دسترس بودن آن، نقدینگی آن نسبت به بازارهای دیگر، شفاف بودن و قانون‌مند بودن و …

با توجه به این تفاسیر، یکی از وظایف مهم و خطیر نهاد ناظر بازار سرمایه، نظارت و کنترل نوسان‌های زیاد در بازار است که این نوسان و قیمت‌ها نیز توسط افراد فعال بازار و بر اساس میزان عرضه و تقاضا مشخص می‌گردد. در این مقاله می‌خواهیم به دامنه نوسان قیمت سهام در بازار بورس بپردازیم.

دامنه نوسان قیمت سهام چیست؟

مردم امروزه به‌منظور سرمایه‌گذاری، می‌توانند از بین بازارهای سرمایه‌گذاری مختلف، یکی از آن‌ها را انتخاب کرده و سرمایه خود را در آن بازار تزریق کنند. یکی از این بازارهای سرمایه‌گذاری، بازارهای مالی است. در بازارهای مالی به‌خصوص بازار بورس به دلیل وجود برخی پیچیدگی‌ها و ریسک‌پذیر بودن آن، باید توسط نهاد نظارتی بازار سرمایه یکسری محدودیت‌هایی در نظر گرفته شود. یکی از این محدودیت‌ها در حوزه دامنه نوسان قیمت سهم است. دامنه نوسان عاملی است که از ابتدای شروع فعالیت بازار بورس و معاملات سهام، بر روی قیمت سهم تعریف شده است. دامنه نوسان در تمامی بورس‌های جهان تعریف شده که به‌منظور کنترل نوسانات موجود وجود دارد.

در بازارهای بورس به‌منظور جلوگیری از تقابل عرضه و تقاضا، قوانین و مقرراتی وجود دارد. در همین راستا دامنه مجاز نوسان، توقف معاملاتی و دیگر روش‌ها ازاین‌دست قوانین به‌حساب می‌آیند. دامنه مجاز نوسان سهام به‌عنوان یکی از قوانین و اصول مهم در این بازار است که در جهت کنترل نوسان قیمت سهم و برای کاهش تلاطم بازار و جلوگیری از تصمیمات هیجانی سهام‌داران در نظر گرفته‌شده است. هر سهم در هرروز کاری دارای یک‌میزان دامنه مجاز نوسان سقف و کف قیمتی است که می‌تواند داشته باشد و بدیهی است که قیمت سهم فقط در بازه تعریف‌شده می‌تواند تعیین محدوده‌های ثابت نوسان نوسان داشته باشد.
طبق آیین‌نامه معاملات در شرکت بورس تهران، دامنه نوسان قیمت، پایین‌ترین تا بالاترین قیمتی است که در آن دامنه طی یک یا چند جلسه رسمی معاملات بورس، قیمت می‌تواند نوسان کند.

با مقاله ی آموزش نوسان گیری در بورس همراه ما باشید.

مزایای دامنه نوسان

• یکی از عوامل مهم به‌منظور جلوگیری در دست‌کاری قیمت‌ها در بازار بورس، دامنه نوسان بوده که اجازه تغییر قیمت در هر زمان به‌صورت دلخواه به سهامداران بزرگ را نمی‌دهد.
• کشف قیمت واقعی سهام نیز با استفاده از دامنه نوسان امکان‌پذیر است. درواقع زمانی که قیمت سهام به این حدود نزدیک شود، معاملات توسط نهاد نظارتی متوقف می‌شود تا به سهامداران فرصتی داده شود که درباره قیمت سهم مدنظر و ارزش واقعی آن بررسی و تفکرات لازم را به عمل‌آورند که در آینده نزدیک، سهم دچار هیجانات قیمتی نشود.
• یکی از عوامل مهم درزمینهٔ کاهش تلاطم‌های موجود در بازار بورس، دامنه مجاز نوسان است. دامنه مجاز نوسان، تغییرات قیمتی سهام را محدود کرده و از این طریق از به وجود آمدن تغییرات ناگهانی جلوگیری می‌کند.

معایب دامنه نوسان

تا اینجای مقاله با مفهوم دامنه نوسان و مزیت‌های آن در بازار بورس آشنا شدیم. حال توجه داشته باشید که باوجود این مزیت‌ها، دامنه نوسان دارای برخی معایب نیز است که در ادامه این مطلب به آن می‌پردازیم.

• معمولاً به دلیل توقف قیمت یک سهم در روز، امکان انتقال تلاطم اضافی به‌روزهای آتی وجود دارد. پس در نظر داشته باشید که با توجه به اینکه دامنه نوسان مانع آزاد شدن قیمت سهم می‌شود، همین امر باعث می‌شود که قیمت به محدوده‌های خاصی تمایل داشته باشد.
• تجربیات و تحقیقات به‌عمل‌آمده در این حوزه اثبات می‌کند که عامل دامنه نوسان سهم در بازار بورس، باعث تأخیر در کشف قیمت سهم می‌شود؛ زیرا باوجودآن، قیمت‌ها نمی‌توانند در همان روز نسبت به اطلاعات منتشرشده واکنش مناسب نشان دهند. به همین جهت ممکن است که قیمت روز سهم، قیمت واقعی آن نباشد.

بررسی استثنائات دامنه نوسان

فرآیند دامنه مجاز نوسان در بازار بورس به‌صورت روزانه وجود دارد. بر اساس مقررات و چارچوب‌های تعریف‌شده در بازار سرمایه، در برخی از روزهای خاص به دلیل رخ دادن بعضی از رویدادهای مهم برای شرکت، قانون دامنه مجاز نوسان برداشته شده و سهم می‌تواند بدون نوسان قیمت در بازار معامله شود. سه روز خاص و حائز اهمیت وجود دارد که در ادامه این بخش به آن‌ها می‌پردازیم:
• بازگشایی سهام بعد از مجمع عمومی عادی سالانه برای تقسیم سود.
• بازگشایی سهام پس از مجمع فوق‌العاده به‌منظور کاهش یا افزایش سرمایه.
• بازگشایی سهام پس از اعلام افزایش یا کاهش سود هر سهم یا همان eps به‌شرط آنکه از ۲۰ درصد بیشتر باشد.

حجم‌مبنا چیست؟

به حداقل تعداد سهام یک شرکت که باید در طول روز معامله‌شده تا قیمت سهم قابلیت افزایش یا کاهش بر اساس سقف دامنه نوسان را داشته باشد، حجم‌مبنا گفته می‌شود. یکی از اهداف حجم‌مبنا این است که سرمایه‌گذاران اطمینان داشته باشند که نوسانات قیمت سهام درنتیجه خریدوفروش تعداد مشخصی از سهام، واقعی است؛ زیرا در غیرازاین حالت معامله حتی چند سهم هم می‌تواند در قیمت سهم تأثیرگذار بوده و باعث این شود که قیمت‌های غیرواقعی در سهم به وجود بیاید.

دو پارامتر قیمت و تعداد سهام منتشرشده هر شرکت، از عوامل تعیین حجم‌مبنا برای شرکت‌های بورسی است. در همین جهت با افزایش قیمت سهم، حجم‌مبنا نیز کاهش می‌یابد. توجه داشته باشید که اگر تعداد سهم معامله‌شده یک شرکت در طول روز، کمتر از حجم‌مبنا باشد، به همان نسبت باید انتظار داشت که درصد نوسان قیمت آن سهم نیز کاهش خواهد یافت.

به‌منظور کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید مقاله “حجم مبنا چیست؟” را مطالعه فرمایید.

دامنه نوسان بازار بورس تهران

محدودیت اعمال‌شده بر قیمت سهام در بازار بورس و اوراق بهادار تهران، مثبت و منفی ۵ درصد نسبت به قیمت پایانی روز قبل سهام مدنظر است. در نظر داشته باشید که برای حق تقدم سهام ۲ برابر دامنه نوسان عادی سهام است، لذا برای حق تقدم سهام شرکت‌های بورسی این دامنه در محدوده مثبت ۱۰ درصد تا منفی ۱۰ درصد است.

دامنه نوسان بازار فرابورس

دامنه مجاز نوسان برای شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار فرابورس همانند بازار بورس است؛ اما دامنه نوسان بازار پایه فرابورس با سایر محدودیت‌های نوسان قیمتی متفاوت است که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

دامنه نوسان بازار پایه

دامنه نوسان قیمت سهام در بازار پایه نسبت به دامنه نوسان تعریف‌شده در بازارهای بورس و فرابورس متفاوت است. به‌منظور اعمال شفافیت بیشتر در اطلاعات در سال ۱۳۹۸ تغییراتی در قوانین بازار پایه اتخاذ شد که به دنبال آن، شرکت‌های درج‌شده در بازار پایه فرابورس بر اساس شرایط پذیرش، در سه تابلوی پایه زرد، پایه نارنجی و پایه قرمز قرار گرفتند که طبیعتاً دامنه نوسان برای هرکدام متفاوت است.

• در روزهای معاملاتی هفته دامنه نوسان در تابلوی زرد ۳ درصد، تابلوی نارنجی ۲ درصد و تابلوی قرمز ۱ درصد است.

سخن آخر

در این مقاله به‌صورت کامل متوجه شدیم که در بسیاری از بورس‌های جهان، از دامنه نوسان به‌منظور جلوگیری از نوسان شدید و سقوط قیمت سهام استفاده می‌شود. همچنین در بورس تهران نیز این امر از سال ۱۳۸۷ به‌منظور اعمال محدودیت بر نوسان قیمت‌ها استفاده شده است. زمانی که بازار بورس در شرایط بحرانی یا سقوط به سر می‌برد، اکثر سرمایه‌گذاران به‌خصوص سرمایه‌گذاران خرد، دچار تصمیمات هیجانی شده و تصمیمات عجولانه و غیرمنطقی در این حوزه می‌گیرند. درنتیجه این اعمال محدودیت دامنه نوسان قیمت سهام است که منجر به کنترل بهتر نوسان‌ها شده و باعث ثبات بیشتر بازار می‌گردد.

جایگاه ایران از نظر شاخص «ادراک فساد»

سازمان شفافیت بین‌الملل، سازمانی غیردولتی و غیرانتفاعی است که هر سال در گزارشی، کشورها را بر اساس شاخصی تحت عنوان شاخص ادراک یا احساس فساد، رتبه‌یندی می‌کند.

در این گزارش سطح ادراک شده فساد در بخش عمومی/دولتی یک کشور در میان دیگر کشورهای جهان، اندازه‌گیری می شود.

در واقع این شاخص، میزان فساد در میان مقام‌های دولتی، سیاستمداران و بخش دولتی را به تصویر می‌کشد.

شاخص ادراک یا احساس فساد، شاخصی ترکیبی است که از طریق پیمایش و تکمیل پرسشنامه های مشخصی محاسبه می شود، پرسش‌های این پرسشنامه‌ها الزاما در هر سال یکسان نیست و در هر دوره بررسی می‌تواند با تغییراتی مواجه شود.

در این پیمایش، فعالان و تحلیلگران اقتصادی که درباره اوضاع اقتصادی در سیاسی کشورها تخصص دارند، در معرض پرسش قرار می گیرند. سازمان شفافیت بین‌الملل، داده‌های خود را از مراجع مختلفی، به دست می‌آورد.

امتیازدهی به کشورها از نظر شاخص «ادراک فساد» با عددی بین صفر تا صد، انجام می گیرد، هرچه امتیاز کشوری بالاتر باشد به معنای شفافیت بیشتر، فساد کمتر است و کشور، عاری از آلودگی محسوب می‌شود و برعکس امتیاز کمتر به معنای فساد بیشتر است و کشور در زمره کشورهای آلوده به فساد خواهد بود.

بر اساس این امتیازدهی، رتبه کشورها در فهرست تعیین می‌شود که البته اهمیت کمتری از امتیاز کسب شده دارد، چراکه رتبه کشورها به تعداد کشورهای بررسی شده در هر دوره نیز بستگی دارد.

همانطور که در نمودار قابل مشاهده است، امتیاز ایران در سالهای مورد بررسی در محدوده‌ای تقریبا ثابت باقی مانده است و به جز سال ۲۰۰۹ میلادی (۱۳۸۸ خورشیدی) که امتیاز ایران به پایین‌ترین حد یعنی ۱۸ از ۱۰۰ رسید، در دیگر سال‌ها محدوده نوسان امتیاز ایران در شاخص ادراک فساد بین ۲۵ تا ۳۰ در نوسان بوده و بهبود قابل توجهی در امتیازات ایران، اتفاق نیفتاده است.